Soğuk Savaş sonrası profesyonel ordu modeline yönelen Avrupa ülkeleri, Rusya'nın Ukrayna’da savaş başlatması birlikte zorunlu askerlik ve gönüllü ulusal hizmet uygulamalarını yeniden gündeme aldı.
Avrupa’da güvenlik dengelerinin hızla sarsılması, ülkelerin askerlik politikalarını yeniden masaya yatırmasına neden oldu. Soğuk Savaş sonrası profesyonel ordu modeline yönelen birçok Avrupa ülkesi, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’da savaş başlatması birlikte zorunlu askerlik ve gönüllü ulusal hizmet uygulamalarını yeniden gündeme aldı.
İngiliz kamu yayıncısı BBC'nin raporuna göre, Hem NATO hem de AB ülkeleri, artan tehdit algıları doğrultusunda askerlik yapısını baştan aşağı yeniliyor.
NATO’DA ZORUNLU ASKERLİĞİ SÜRDÜREN DOKUZ ÜLKE
NATO’nun Avrupa’daki üyeleri arasında dokuz ülke hâlâ zorunlu askerlik uyguluyor: Danimarka, Estonya, Finlandiya, Yunanistan, Letonya, Litvanya, Norveç, İsveç ve Türkiye.
Türkiye, ABD’den sonra NATO’nun en büyük ordularından birine sahip. 20–41 yaş arası erkekler 6 ila 12 ay arasında askerlik yapıyor. Türkiye’nin zorunlu askerlik sistemi, bölgedeki artan güvenlik riskleri nedeniyle güçlü bir yapı oluşturmaya devam ediyor.
Norveç, kadın ve erkek için eşit askerlik yükümlülüğü uygulayan az sayıdaki NATO ülkesi arasında yer alıyor. Ülkede her iki cinsiyet de yaklaşık 12 ay askerlik yapıyor. Finlandiya, Estonya ve İsveç de geniş kapsamlı zorunlu askerlik modelleriyle öne çıkıyor.
Hırvatistan ise gelecek yıl zorunlu askerliği yeniden başlatmayı planlıyor. 19–29 yaş arasındaki erkekler iki ay süren temel askerlik eğitimine alınacak. Bu adım, Balkanlar’daki güvenlik hareketliliğinin arttığına işaret ediyor.
PROFESYONEL ORDU MODELİNİ SÜRDÜREN ÜLKELER
Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık gibi Avrupa’nın büyük askeri güçleri profesyonel ordu sistemini sürdürüyor. İngiltere, NATO içinde reşit olmayanları askere alma iznine sahip tek ülke olmayı koruyor; aile onayıyla 16 yaşındaki gençler orduya katılabiliyor.
Arnavutluk, Çekya, Macaristan, İtalya, Karadağ, Kuzey Makedonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve İspanya da profesyonel ordu modelini benimsiyor. İzlanda’nın ise düzenli bir ordusu bulunmuyor; ülkenin savunma görevlerini Sahil Güvenlik yürütüyor.
GÖNÜLLÜ ASKERLİK PROGRAMLARI AVRUPA’DA HIZLA YAYILIYOR
Zorunlu askerlik tartışmalarının dışında, gönüllü askerlik modelleri birçok ülkede yeniden önem kazanmaya başladı.
Belçika, 17 yaşındaki gençlere mektuplar göndererek aylık yaklaşık 2.000 euro ödeme karşılığında gönüllü ulusal hizmete davet etti. 2025’te başlayacak programla yedek asker sayısının 6.000’den 20.000’e çıkarılması hedefleniyor.
Hollanda 2023’te gönüllü askerlik modelini yürürlüğe koyarken, Polonya bu yıl bir aylık gönüllü temel askerlik eğitimine başladı. Polonya Başbakanı Donald Tusk, “Polonya’da yedekler dahil yarım milyonluk bir orduya ihtiyaç olduğunu konuşuyoruz” açıklamasını yaptı.
Bulgaristan 40 yaşına kadar olan vatandaşlar için altı aylık gönüllü askerlik uygularken, Romanya da gelecek yıl dört aylık gönüllü askerlik hizmetini başlatacak.
ALMANYA ‘GERİ DÖNEN ASKERLİK’ TARTIŞMASININ MERKEZİNDE
Almanya, 2011’de kaldırdığı zorunlu askerliği yeniden gündemine aldı. Güvenlik şartlarının kötüleşmesi nedeniyle hükümet, gönüllü askerlik hizmeti için parlamentodan onay aldı. Plan kapsamında:
- 18 yaşındaki tüm erkeklere orduya uygunluklarını değerlendiren bir anket gönderilecek.
- Gençler 2027’den itibaren tıbbi muayeneye çağrılacak.
- Savaş gibi olağanüstü durumlarda bu veriler potansiyel asker havuzunu oluşturacak.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, “Avrupa'nın en güçlü konvansiyonel ordusunu kurmak istiyoruz” açıklamasını yaptı. Almanya, 2035’e kadar aktif personel sayısını 183 binden 260 bine çıkarmayı ve ayrıca 200 bin yedek asker eklemeyi hedefliyor.
Ancak bu plan Almanya’da büyük protestolara yol açtı. Aralık ayında yaklaşık 90 şehirde öğrenciler okul grevine giderek “Top mermisi olarak ölmeyin” sloganı attı. Bazı anketler, genç nüfusun zorunlu askerliğe sıcak bakmadığını gösteriyor.
ZORUNLU ASKERLİK AB ÜLKELERİNDE DE TARTIŞILIYOR
Avusturya, 18–35 yaş arasındaki erkekler için yaklaşık altı aylık zorunlu askerlik uygulamasını sürdürüyor. Kadınlar ise gönüllü olarak hizmete katılabiliyor.
Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nde 18 yaş üzerindeki tüm erkekler zorunlu askerlik yapmakla yükümlü. Kadınlar, yeni düzenlemeyle gönüllü olarak orduya girebiliyor.
İsviçre’de 18–30 yaş arası erkekler için askerlik, sivil savunma veya alternatif hizmet zorunlu olmaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta yapılan referandumda kadınlara da zorunlu ulusal hizmet getirilmesi teklifi büyük farkla reddedildi.
İrlanda ve Malta ise profesyonel ordu modelini tercih eden ülkeler arasında bulunuyor.
