ABD sağlık yetkilileri alarma geçmiş durumda. Güney Amerika kökenli ve halk arasında "öpücük böceği" olarak da bilinen Chagas hastalığına yakalananların sayısı artış gösteriyor. En az sekiz eyalette Chagas hastalığına rastlandığı bildirildi.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) araştırmacıları, bu bulaşıcı hastalığı endemik olarak sınıflandırmaya hazırlanıyor. Bu sınıflandırma, hastalığın artık sadece yurtdışından gelen bir tropikal hastalık değil, yerel düzeyde düzenli olarak görülen kalıcı bir sağlık tehdidi haline geldiğini gösteriyor.
Önerilen bu sınıflandırma yalnızca teknik bir tanımlama değil, aynı zamanda bir uyarı niteliği taşıyor. Böyle bir değişiklik; gözetim, araştırma ve tedavi stratejilerini kökten etkileyebilecek sonuçlar doğuruyor.
Böceğin ısırığıyla bulaşan hastalık
Hastalık, çeşitli yırtıcı böcek türlerinde bulunan "Trypanosoma Cruzi" adlı parazit aracılığıyla bulaşıyor. Bu böcek, genellikle uyuyan insanların yüzünü özellikle dudak veya göz kapağı gibi daha ince derili bölgeleri ısırdığı için "öpücük böceği" olarak adlandırılıyor.
Tehlikeli olan ısırığın kendisi değil, böceğin taşıyıcı patojeni içeren dışkısı. Kişi ısırık yerini kaşıdığında ya da gözlerini ovuşturduğunda parazit vücuda giriyor ve daha nadir durumlarda ise hastalık kan nakli, organ nakli ya da gebelik sırasında anneden bebeğe geçebiliyor.
DSÖ'den göz ardı edilen tehlike uyarısı
Bu enfeksiyon, 1907'de keşfeden Brezilyalı doktor Carlos Chagas'ın adıyla anılıyor. Günümüzde Chagas yalnızca tropikal bir hastalık olmaktan çıkmış durumda. Göç, kan nakli ve küresel ticaret yolları nedeniyle hastalık Avrupa ve Kuzey Amerika'ya da yayılmış bulunuyor. Tahminlere göre İspanya'da yaklaşık 6 bin, ABD'de ise birkaç yüz bin enfekte kişi var.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) verilerine göre dünya genelinde 7 milyondan fazla insan bu patojenle enfekte durumda ve her yıl yaklaşık 10 bin kişi enfeksiyon nedeniyle hayatını kaybediyor.
Hastalık özellikle Latin Amerika'nın yoksul bölgelerinde yaygın görüldüğü içinDSÖ tarafından "ihmal edilen hastalık" olarak tanımlanıyor. Ancak ABD'den gelen yeni veriler, ölümcül olabilen bu "yoksulluk hastalığına” yönelik uluslararası ilgiyi giderek artırıyor.
Chagas hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastalıkta enfeksiyon iki evrede ileriyor. Enfekte olanların çoğu, ilk haftalar veya aylar boyunca herhangi bir belirti hissetmez. Bazılarında ise ateş, yorgunluk veya yara çevresinde şişlik gibi belirsiz semptomlar görülür; genellikle göz kapağında ödem (konjonktivit ile birlikte görülebilen ağrısız, tek taraflı göz kapağı şişmesi) tipiktir. Bu şikâyetler daha sonra genellikle kaybolsa da parazit vücutta kalmaya devam ediyor.
Yıllar sürebilen bir bekleme dönemden sonra enfeksiyonun kronik evresi başlayabilir ve bunun sonucunda, kalp kası iltihabı (miyokardit), kalıcı kalp yetmezliği, kalp ritim bozuklukları ile yemek borusu ve kalın bağırsağın patolojik genişlemesi gibi ciddi rahatsızlıklar görülebilir. Enfekte kişilerin yaklaşık yüzde 30'unda bu tür komplikasyonlar gelişiyor.
DSÖ, tedavi edilmediğinde hastalığın özellikle bebekler, çocuklar ve bağışıklığı zayıf kişiler için hayatı tehdit edebileceği uyarısında bulunuyor.
Chagas hastalığı nasıl tedavi edilir?
Changas'ın akut evresinde parazit, kanda mikroskopla tespit edilebiliyor ve ilerleyen dönemlerde ise tanı, büyük ölçüde antikor testlerine dayanıyor. Buna rağmen Chagas'a karşı koruyucu bir aşı henüz geliştirilmiş değil. Tedavi süreci, özellikle akut dönemde etkili olan iki parazit karşıtı ilaç Nifurtimox ve Benznidazole üzerine kuruluyor. Ancak her iki ilacın da ciddi yan etkileri bulunuyor ve bu nedenle Avrupa Birliği'nde Chagas tedavisi için henüz resmi onay almamış durumda. ABD'de ise söz konusu ilaçlar genellikle yalnızca hastanede yatarak tedavi gören hastalara verilebiliyor.
Kronik vakalarda tedavi, hastalığı tamamen ortadan kaldırmak yerine semptomları hafifletiyor; bu da Chagas'ın önlenmesini hâlâ oldukça zorlaştırıyor.
Evcil ve yaban hayvanları da enfekte olabiliyor
Sadece insanlar değil; köpekler, kediler, sıçanlar, armadillolar ve kesli fareler de önemli taşıyıcılar arasında yer alıyor.
Özellikle Teksas ve Kaliforniya'dan gelen raporlar, enfekte köpek vakalarının arttığını ve patojenin ABD'nin güneyinde dolaşımının yerleşik hale geldiğini gösteriyor.
Chagas hastalığından nasıl korunulur?
Uzmanlar, enfeksiyondan korunmak için özellikle böceklere karşı etkili önlemler alınmasını öneriyor. Risk altındaki bölgelerde böcek ilaçlı cibinliklerin kullanılması, ev duvarlarının ve çatlaklarının yalıtılarak haşerelere karşı sızdırmaz hale getirilmesi ve hedefe yönelik haşere kontrolü, korunmada önemli rol oynayabilir.
Evcil hayvanlar için veterinerler, pire ve kenelere karşı kullanılan ilaçlara benzer koruyucu ürünlerin kullanımını öneriyor. Ayrıca birçok ülkede, kan nakli yoluyla bulaşma riskini önlemek amacıyla kan bağışları rutin olarak patojen testlerinden geçirilmektedir.
