Çıplak bir kız çocuğu, diğer çocuklarla az önce yapılan napalm saldırısından, acı ve dehşet içinde kaçmaya çalışırken görülüyor.
Vietnam Savaşı'nın sembolü olan "Napalm Kızı", Vietnamlı foto muhabirleri için de bir gurur ve özlem kaynağıydı. Fotoğrafı çeken Nick Ut, Pulitzer ödülünü kazanan ilk ve tek Vietnam doğumlu fotoğrafçıydı.
Ancak fotoğrafın çekilmesinden 50 yıldan uzun süre sonra, Ocak ayında Sundance Film Festivali'nde prömiyeri yapılan The Stringer adlı yeni bir belgeselde, ikonik fotoğrafı kimin çektiğiyle ilgili bir iddia ortaya atıldı.
Belgeselde, modern teknolojinin yardımıyla, fotoğrafın aslında halen 87 yaşında olan serbest fotoğrafçı Nguyen Thanh Nghe tarafından çekildiği öne sürüldü.
Nguyen Thanh Nghe, Pentax'a benzeyen bir kamera tutarken görülüyor (solda); Nick Ut ise görüntülerde kask takmış bir şekilde koruyucu ekipmanla görülüyor (sağda)
Belgeselin ardından World Press Photo (Dünya Basın Fotoğrafları Vakfı) soruşturma başlattı.
Vakıf, fotoğrafın Nick Ut'a atfedilmesini askıya almaya karar verdi. Ancak karar foto muhabirliği camiasında derin bir çatlağa yol açtı.
BBC'ye konuşan bir diğer Vietnamlı foto muhabiri, "Bir kahramanı, efsanevi bir figürü devirmek için yeterince ikna edici kanıt olması gerekir" dedi.
Foto muhabiri, dijital çağda, tek bir görüntünün bu kadar etkili olmasının "nadir" rastlanan bir durum olduğunu da sözlerine ekledi:
"Dikkatli olmamız gerek. Tartışmaların böylesine önemli bir fotoğrafın mirasına zarar vermesine izin vermemeliyiz."
ABD'de Missouri Üniversitesi'nde foto muhabirliği alanında doçent olan Keith Greenwood, fotoğrafın gerçek olup olmadığının tartışılamayacağını ancak fotoğrafçının da "tarihi kayıtların bir parçası" olması nedeniyle, tartışmanın bu kadar duygu yüklü hale geldiğini söyledi.
Greenwood, "Savaşın karmaşık bir tarihi var ve hala güçlü duygular uyandırabiliyor. Fotoğrafın sorgulanmasının da bu duyguların bir kısmına dokunması mantıklı" dedi.
Görüntüler, "Napalm Kızı" çekildikten kısa süre sonra, Nick Ut olduğuna inanılan bulanık bir figürün uzakta olduğunu gösteriyor
Fotoğraf
Bu ikonik fotoğraf, Güney Vietnam hava kuvvetlerinin 8 Haziran 1972'de düzenlediği napalm saldırısının ardından çekildi. Saldırıda yanlışlıkla Trang Bang köyü vurulmuştu.
Fotoğrafın kahramanı Kim Phuc, kardeşi ve kuzenleriyle birlikte bir tapınağın avlusunda oynuyordu.
Nick Ut ise o dönem Amerikan haber ajansı Associated Press (AP) için çalışıyordu.
Ut, patlama sonrası köylülerin yakındaki bir otoyol boyunca koştuğunu söyledi.
Kucağında ölmek üzere olan bir çocukla bir büyükannenin fotoğrafını çektikten sonra, Phuc'un kollarını havaya kaldırarak koştuğunu gördü Ut.
Fotoğraf çekmek için ona doğru koştu. Ta ki derisinin soyulduğunu görene kadar...
Daha sonra onun vücuduna su döktü ve çocukları hastaneye götürdü.
Dijital fotoğraf makineleri çağı öncesi geçmişte, çalışanlar ve serbest çalışanlar da dahil olmak üzere tüm fotoğrafçılar filmlerini ofise bırakmak zorundaydı.
Karanlık oda editörü fotoğrafları kaydeder ve film banyosuna başlardı.
Hangi fotoğrafın merkeze gönderileceğine baş fotoğrafçı karar verirdi.
Ocak ayında BBC'ye konuşan Nick Ut , "Ofise döndüğümde, 'Çok özel bir fotoğrafım var!' diye bağırdım. Herkes dönüp baktı" dedi.
Ut, fotoğraf masasında sadece Karanlık Oda Editörü Yuichi "Jackson" Ishizaki'nin bulunduğunu, bu nedenle film banyosu sırasında Ishizaki'nin yanında durduğunu söyledi.
Ishizaki fotoğraf filmini Ut'un adıyla etiketledi ve fotoğrafı ana alana götürdü.
Ut, "Herkes fotoğrafı gördü ve [biri] patronum baş fotoğrafçı Horst Faas'ı arayarak derhal öğle yemeğinden dönmesini istedi" dedi.
Ut'a göre Faas, Fotoğraf Editörü Carl Robinson'dan önce gelmiş ve fotoğrafı ajansa gönderip göndermeme konusunda tartışmışlar.
Altyazıları yazmakla görevlendirilen Robinson, çıplaklık içerdiği için fotoğrafı uygunsuz buldu.
Kararı reddedildi.
Nguyen Thanh Nghe ve Carl Robinson, The Stringer adlı belgeselin prömiyerinde
Ancak Robinson BBC'ye çok daha farklı bir açıklama yaptı.
Ishizaki ve bir teknisyeni karanlık odanın içinde ancak öğle yemeğinden sonra bulduğunu söyledi.
Robinson'a göre, fotoğraf filmleri zaten incelenmek üzere hazırlanmıştı.
İki fotoğrafçı tarafından gönderilen farklı rulolarda aynı karenin biri yandan, diğeri önden çekilmiş iki fotoğrafı vardı.
Robinson kayıt defterinde tanımadığı bir isim gördü çünkü serbest çalışan kişi AP için düzenli olarak çalışmıyordu.
Robinson, "Vietnamlılardan oluşan bir ekibimiz vardı. Bunlar siviller ya da bazen ek gelir elde eden askerler olabiliyordu" dedi.
Robinson, Faas'ın daha sonra geri döndüğünü ve hangi fotoğrafın gönderileceği konusunda bir itirazı olmadığını söyledi.
Ancak Ut'un fotoğraf seçimi sırasında orada bulunmadığında ısrar etti:
"Kapının dışında herhangi bir kararı beklemiyordu."
Robinson yazıyı yazarken Faas'ın eğilerek kulağına AP çalışanı Ut'un adını fısıldadığını iddia ediyor:
"Vietnamlı eşim ve iki küçük çocuğumla Saygon'da kalmak istediğim için meydan okumaya cesaret edemedim."
Hem Faas hem de Ishizaki öldüler.
Kim Phuc ve Nick Ut, 2022'de "Napalm Kızı" fotoğrafının 50. yılını kutlamak için Papa Francesco ile bir araya geldi
Robinson sonraki yıllarda da vicdan azabı çekti.
Fotoğrafçıdan özür dilemek istedi ama onun adını hatırlamıyordu.
2015 yılında, AP'den eski bir meslektaşının yardımıyla Nghe'nin adını buldu ancak yerini tespit edemedi.
7 yıl sonra Nick Ut ve Kim Phuc, fotoğrafın 50. yılını kutlamak üzere Papa Francesco ile bir araya geldi.
Robinson, "Sonunda tüm bunlarla yüzleşmem gerektiğine karar verdim. Arkamı dönüp unutmaya devam edemezdim" dedi. Kendisiyle röportaj yapmayı kabul eden foto muhabiri arkadaşı Gary Knight'a ulaştı. Bu, The Stringer belgesinin çekilmesine giden yolun başlangıcıydı.
Belgesel ekibi kısa süre sonra, Saygon'un düşüşünden ardından mülteci olarak ABD'ye taşınan ancak 2002 yılında ülkesine dönen Nghe'yi buldu.
Nghe, "Sessizdim, sesim çıkmıyordu, endişeliydim ve acı çekiyordum - derinden bastırılmış duygular" dedi ve ekledi:
"Hiçbir şey hakikatten daha önemli değildir."
Belgeselin hazırlandığını öğrenen AP; mevcut görüntüleri, canlı tanıklarla yapılan röportajları ve Ut'un fotoğraf makinalarını inceleyerek kendi soruşturmasını başlattı.
AP, Ocak ve Mayıs aylarında iki rapor yayımladı. Ajans raporlarında, fotoğraftan Ut'un kredisinin kaldırılması için "kesin kanıt" olmadığı sonucuna vardı.
AP bununla birlikte fotoğrafla ilgili "önemli soru işaretleri" olduğunu kabul etti.
AP, fotoğrafın Pentax marka bir fotoğraf makinesi tarafından çekilmesinin "muhtemel" olduğunu açıkladı. Bu da Nick Ut'un açıklamasıyla çelişiyordu.
Ut o gün yanında ikisi Leica, ikisi Nikon olmak üzere dört fotoğraf makinesi olduğunu, fotoğrafı çekmek için bir Leica kullandığını söylemişti.
AP tarafından sorgulandığında Ut, fotoğraf makinesinin modeline dikkat etmediğini ve Faas'ın kendisine, görüntünün Leica ile çekilmiş bir rulodan geldiğini söylediğini belirtti.
O gün Nghe, elinde Pentax'a benzeyen bir fotoğraf makinesiyle görüntülendi.
Hem belgesel hem de AP; mevcut görüntülere, fotoğraflara ve uydu görüntülerine dayanarak bir kronoloji çıkarmaya çalıştı.
"Napalm Kızı"nın çekilmesinden kısa süre sonra kaydedilen video görüntülerinde, çocuklardan oldukça uzakta olan ve Ut olduğu düşünülen bulanık bir figür görülüyor.
Belgeselde Ut'un kameradan 60 metre uzakta olduğu, yani çekimi yaptıktan sonra koşmak zorunda kalacağı iddia ediliyor.
AP bu rakama itiraz etti ve yüzde 20 hata payı ile 28,8 ile 48 metre aralığında bir mesafe verdi.
Ajans, mesafenin hesaplanmasının değişkenlerden etkilenebileceğini ve belgeselin de bazı görüntüleri göz ardı ettiğini, soruşturmasında kullandığı iki fotoğraf setine erişiminin olmadığını savundu.
AP ve WPP fotoğrafçının kimliğini tespit edemeyeceklerini söylüyor. WPP fotoğrafı üçüncü bir fotoğrafçının çekmiş olabileceğini dahi öne sürdü.
Ancak belgeselin yaşananlara bakış açısıyla ilgili soru işaretleri sürüyor: Fotoğrafın çekildiği sırada orada olan bazı gazeteciler belgeselin yaşananlara ilişkin versiyonunu temelsiz bularak reddettiler. Belgeselde yer almayı da kabul etmediler
Peki ya fotoğraf baskısı?
Nghe, Faas'ın kendisine bir tane verdiğini ama eşinin anlık bir hayal kırıklığıyla baskıyı yırttığını söyledi.
Ut, gerçek fotoğrafçının kendisi olduğunu savunuyor ve hakaret davası açmayı planlıyor.
Adının açıklanmasını istemeyen ilk Vietnamlı fotoğrafçı, "İnsanlar doğal olarak fotoğrafın arkasındaki gerçeği bilmek istiyor. Gerçekte ne olduğunu öğrenmek için daha fazla zamana ve kanıta ihtiyacımız var" dedi.
Çekilmesinin üzerinden onlarca yıl geçmesine karşın, "Napalm Kızı"nın hala etkisini koruduğuna şüphe yok ancak fotoğrafın kaynağına ilişkin iddialar hala gizemini koruyor.
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.
