İngiltere ve Portekiz bugün Filistin'i devlet olarak tanıyacaklarını açıkladı.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer Temmuz ayında İsrail'in Gazze'de ateşkesi ve İsrail ile yan yana yaşayacak bir Filistin devletine uzanacak bir barış sürecine bağlılığını ilan etmemesi halinde ülkesinin politikasını değiştireceğini söylemişti.
Portekiz Dışişleri Bakanlığı, duyuruyu 23 Eylül'de New York'ta yapılacak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK) toplantısı öncesinde yaptı.
Fransa, Kanada ve Avustralya da Gazze Şeridi'ndeki savaşın durma belirtisi göstermemesiyle birlikte Filistin'i tanıma konusunda politika değişikliğine hazırlanıyor.
İsrail, bu girişimleri kınadı. Başbakan Binyamin Netanyahu, Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail'e düzenlediği saldırının ardından bunun "terörü ödüllendirdiğini" söyledi.
Ana müttefiki ABD de İsrail ile aynı çizgide.
BM'nin 193 üyesinin yaklaşık dörtte üçü, 2012 yılında üye olmayan gözlemci devlet statüsü verilen Filistin devletini tanıyor.
Temmuz sonunda Kanada Başbakanı Mark Carney, Eylül ayında Filistin'i devlet olarak tanıyabileceklerini açıklamıştı.
Başbakan Carney, bunun bazı koşullara bağlı olduğunu söylemiş, bu koşullar arasında Filistin Ulusal Yönetimi'nin ciddi bir reformdan geçmesi, 2026'da Hamas'ın katılamayacağı bir genel seçim düzenlemesi ve bölgenin silahsızlandırılması ifade edilmişti.
Carney'den bir gün önce de İngiltere Başbakanı Keir Starmer, koşullara bağlı olarak Eylül'de Filistin'i tanıyacağını açıklamıştı.
Fakat İngiltere'nin koşulları Filistin Ulusal Yönetimi'ne değil, İsrail hükümetine bağlıydı.
Bundan birkaç gün önce de Fransa Eylül'de Filistin'i devlet olarak tanıyacağını duyurdu.
Yaklaşık bir yıl önce, İspanya, Norveç, İrlanda, Slovenya ve Ermenistan Filistin'i tanıyan ülkeler listesine dahil olmuştu.
Birleşmiş Milletler'in 193 üyesinin yaklaşık dörtte üçü, 2012 yılında üye olmayan gözlemci devlet statüsü verilen Filistin'i devlet olarak tanıyor.
Devlet olarak tanınma kararları Filistinli liderler tarafından memnuniyetle karşılanıyor.
Filistin'i bir devlet olarak tanımaya karar veren ülkeler, bu adımın İsrail ile Filistinliler arasında barış görüşmelerinin gelişmesine yardımcı olacağını söylüyor.
İsrail, Filistin'in bir devlet olarak tanınmasına kesin olarak karşı duruyor ve böyle bir devletin "İsrail'in varlığına tehdit olacağını" iddia ediyor.
Filistin’i devlet olarak tanımak sembolik bir jest olarak görülse de sınırların nasıl ve başkentin nerede olacağı gibi bazı somut açıları da var.
Filistin'i devlet olarak tanıyanlar ve tanımayanlar
Bugün, Birleşmiş Milletler'e (BM) üye 193 ülkeden 148'i Filistin'i devlet olarak tanıyor.
Bunların arasında BM'deki 22 üyeli Arap Grubu, 57 ülkeli İslam İşbirliği Teşkilatı ve 120 üyeli Bağlantısızlar Hareketi de bulunuyor.
Türkiye, 15 Kasım 1988’de sürgünde ilan edilen Filistin Devleti’ni ilk gün tanıyan ülkeler arasında.
40'ın üzerinde ülke ise Filistin'i henüz devlet olarak tanımıyor.
Bunlar arasında ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Kanada, Avustralya, Hollanda, İtalya, Finlandiya, Danimarka, İsviçre, Belçika, Yunanistan, Japonya, Güney Kore, Myanmar, Eritre, Tayvan, Yeni Zelanda, Panama, Kamerun gibi ülkeler var.
Filistin'i tanımayanların 'gerekçesi' ne?
Filistin'i bir devlet olarak tanımayan ülkeler, bu tutumları genellikle "İsrail'le müzakere sonucu varılmış bir anlaşmanın olmamasıyla" açıklıyor.
Londra Ekonomi Okulu'ndan (LSE) Prof. Fawaz Gerges, "ABD Filistin devletinin kurulmasını sözde destekler gibi yapmasına rağmen, İsrail ile Filistin arasındaki doğrudan müzakerelerde ısrarcı olarak, aslında İsrail'e Filistin'in özerkliğini veto etme hakkı tanıyor" diyor.
1990'larda başlayan barış görüşmelerinde iki devletli çözüm bir hedef olarak belirlendi. Buna göre İsrailliler ve Filistinliler iki ülke olarak yola devam edebilecekti.
Ancak 2000'lerde görüşmeler yavaşladı ve 2014'te durma noktasına geldi.
Sınırlar, Filistin devletinin yapısı, Kudüs'ün statüsü ve 1948-49 savaşı sonrası Filistinli sığınmacıların akıbeti gibi zorlu konular masada çözümsüz kaldı.
İsrail, Filistin'in BM üyeliği talebinin kesin olarak karşısında duruyor.
İsrail'in BM Büyükelçisi Gilad Erdan, bugün bu talebin onaylanmasının "7 Ekim'deki Hamas saldırıları sonrası terörü ödüllendirmek olacağını" söyledi.
İsrail'in müttefiki ülkeler, Filistin'i devlet olarak tanımaları halinde ilişkilerinin zedeleneceğini biliyorlar.
İsrail'in destekçisi konumundaki kimi ülkeler, Filistin'in 1933 Montevideo Sözleşmesi'nde belirlenen devlet olma kriterlerini karşılamadığını ileri sürüyor.
Filistinliler BM'de nasıl temsil ediliyor?
140'ın üzerinde ülke Filistin'i devlet olarak kabul ediyor.
2011 yılında Filistin BM'ye tam üye olmak için başvuru yaptı. Ancak bu başvuru BM Güvenli Konseyi'nde gerekli desteği alamayarak oylamaya sunulmadı.
2012'de ise BM Genel Kurulu’nda yapılan oylamada Filistin Yönetimi’nin üye olmayan gözlemci devlet statüsü başvurusu kabul edildi.
Bu statü, Filistin'e Genel Kurul'daki tartışmalara katılma hakkı tanıyor. Ancak Filistin Yönetimi'nin oy hakkı bulunmuyor.
2012'de hem Batı Şeria hem de Gazze Şeridi'nde memnuniyetle karşılanan bu kararla, Filistinlilerin diğer uluslararası örgütlere katılmasının da önü açıldı. Bunlar arasında Uluslararası Ceza Mahkemesi de var.
Washington'daki Orta Doğu Enstitüsü'nden Khaled Elgindy, "BM'ye tam üye olmak Filistinlilerin diplomatik kademesini yükseltebilir ve tasarı sunma, Genel Kurul'da oy hakkı gibi hakların önünü açabilir. Ancak bunların hiçbiri iki devletli çözümü getirmez. Bu yalnızca İsrail işgalinin bitmesiyle gerçekleşebilir" yorumunu yapıyor.
SOAS Londra Üniversitesi'nde kalkınma çalışmaları profesörü olarak çalışan Gilbert Achcar, BM'ye tam üyeliğin sembolik bir zafer olarak kalacağını kaydediyor. Achcar, "güçsüz bir Filistin Yönetimi" ve işgal edilen bölgelerin varlığı altında "bağımsız ve egemen bir Filistin devletinin hala çok uzak olacağını" savunuyor.
KAYNAK: BBC Türkçe
