Chloe Hayward
BBC Türkçe
İngiltere'de ilaç devi Johnson & Johnson'a karşı, şirketin bilerek asbest içeren bebek pudrası sattığı suçlamasıyla büyük bir dava açıldı.
Üç bin kişi adına şirketi dava eden hukuk firması, Johnson & Johnson'ın, 1960'ların başlarına kadar gidecek şekilde asbest olarak kabul edilen tremolit ve aktinoliti maddelerini kullandığını iddia ediyor.
Her iki mineral de kanserle ilişkilendiriliyor.
J&J suçlamaları ve kanserojen bebek pudrasını bilerek sattığı yönündeki iddiaları reddediyor.
Şirketten yapılan açıklamada, bebek pudrasının "gerekli tüm düzenleyici standartlara uygun olduğu, asbest içermediği ve kansere neden olmadığı" savunuldu.
İngiltere'de bu pudraların satışı 2023 yılında durduruldu.
Türkiye'de bazı marketlerde halen satılıyor.
Şirkete talk pudrası nedeniyle açılan ilk daha ABD'de 2017'de başladı.
Firma ertesi yıl ürettiği talk pudrası nedeniyle kansere yakalandığını söyleyen 22 kadına 4,7 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum edildi.
Sonrasında birçok dava daha açıldı. Şirket bazı davaları temyize götürerek kazandı.
İngiltere açılan son davanın, ülke tarihindeki en büyük ürün sorumluluğu davası haline gelebileceği tahmin ediliyor.
İddialar neler?
Bebek pudrasında kullanılan talk, belli alanlarda yer altından çıkarılan bir madde ve çıkarıldığı damarlar kansere yol açan asbest maddesinin de bulunduğu bölgelere yakın.
İddiaya göre, J&J, bebek pudrasında asbest olduğunu 1960'ların başlarında tespit etti.
Elde edilen 1973 tarihli bir şirket içi yazışmada "Bebek pudramız, lif olarak sınıflandırılabilen talk parçacıkları içeriyor. Zaman zaman eser miktarda tremolit veya aktinolit tespit edilebiliyor..." ifadesi yer alıyordu.
Şirketi savunan hukuk firması BBC'ye yaptığı açıklamada, bu ifadelerde, düzenlemenin değişebileceği ve talk liflerinin asbest olarak tanımlanabileceği üzerine bir tartışma yapıldığını savundu.
Davacılar, J&J'nin ürün üzerine uyarı ifadeleri koymak yerine, onlarca yıl boyunca riski gizleyerek harekete geçtiğini iddia ediyor.
Şirketin, bebek pudrasında kanserojen lifler olduğunu bilmesine rağmen, firmanın pazarlama ekibinin satışları nasıl en üst düzeye çıkaracaklarını tartıştıklarına işaret ediliyor.
Bebek pudraları bir dönem alt değiştirme ritüelinin bir parçasıydı.
BBC'nin elde ettiği 2008 tarihine ait şirket içi yazışmalardan birinde, "Talk'ın bebeklerde/bebeklerin çevresinde kullanımının güvenli olmadığı gerçeği rahatsız edici..." ifadesi yer alıyor.
Aynı elektronik-postada ayrıca, "Bence buna bebek pudrası demeye ve bebek reyonunda tutmaya devam edemeyiz" deniliyor.
J&J'yi savunan hukuk firması Kenvue, bu konuşmanın o dönemde tüm vücut pudralarının kullanımıyla ilgili olarak nadir görülen ancak bilinen bir risk olan boğulmayla ilgili olduğunu savundu.
Şişeye bu konuda uyarı konulduğu, kanser veya asbestle bağlantısı olmadığı iddia edildi.
'Annem de kullandı ben de'
İngiltere'deki davada, davacıların çoğunun yumurtalık kanseri ve genellikle asbeste maruz kalma sonucu oluşan bir kanser türü olan akciğer zarı kanserine yakalandıkları kaydediliyor.
Bazıları hayatını kaybetmiş olan bu kişilerin hepsinin J&J'nin bebek pudrasını uzun süre kullandıkları iddia ediliyor.
Atmış üç yaşındaki Siobhan Ryan, genç bir anneyken reklamlara güvenerek bebek pudrası kullandığını anlatıyor.
BBC'ye konuşan Ryan, "Annem de kullandı, ben de. Güzel kokuyordu, yumuşak ve hoştu. Bebeklerim doğduğunda onlar üzerinde kullandım. Onlar için elimden gelenin en iyisini yaptığımı düşünüyordum" diye anlatıyor.
"Doktor bana dördüncü evre yumurtalık kanseri olduğumu söylediğinde duyduklarıma inanamadım. Çok büyük bir şoktu. Sadece sarılıp ağladık" diyor.
Teşhis konulduğunda Siobhan'ın ne kadar yaşayacağı belli değildi. Üç tur kemoterapi, onu neredeyse öldüren bir sepsis ve karından yapılan büyük bir ameliyatın ardından hayatta kaldı ve 18 ay sonra hikayesini anlatabilecek kadar iyileşti.
Siobhan diğer davacılar gibi, kanserinin J&J'nin bebek pudrası kullanımından kaynaklandığına inanıyor.
İlk tedavi seansları kanserinin yayılmasını kontrol altına almaya yardımcı oldu, ancak birkaç ay önce Siobhan kasıklarında başka bir kitle tespit etti. Şimdi tekrar kemoterapi görüyor ve cerrahlar kanserinin artık ameliyat edilemez olduğunu söylüyor.
Siobhan, "Kirli olduğunu biliyorlardı ve yine de yeni annelere ve bebeklerine bunu sattılar" diyor.
Siobhan Ryan, çocuklarında J&J'nin bebek pudrasını kullanmıştı
Yumurtalık kanseri, genetiğin yanı sıra iç ve dış faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor.
Profesör Christina Fotopoulou, Londra'daki Imperial College'da önde gelen bir jinekolojik onkoloji cerrahı ve yumurtalık kanseri uzmanı.
Fotopoulou, "Kadın üreme sistemi, kadınların hamile kalabilmesi için dış etkenlere açıktır" diyor ve devam ediyor:
"Kanser genellikle hücrelerin üreme döngüsündeki hatalar kaynaklıdır. Bu nedenle hücrelerin dengesini bozan herhangi bir zararlı faktör, iç veya dış, bu hatalara katkıda bulunabilir ve sonunda kansere yol açabilir."
Yumurtalık kanserinin yaygın belirtileri arasında sürekli şişkinlik, sürekli pelvik veya karın ağrısı, çabuk doyma hissi veya yemek yiyememe ve artan veya acil idrara çıkma ihtiyacı yer alıyor.
Bu tür belirtileri sık sık, ayda 12 kereden fazla, yaşayanların doktora görünmesi tavsiye ediliyor.
Aşırı yorgunluk, kabızlık veya ishal gibi bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler ve menopoz sonrası vajinal kanama da aile hekiminize görünmeniz gereken belirtilerdir.
Bebek pudramız 'uyumluydu'
Ekim ayı başlarında, ABD'nin Connecticut eyaletindeki bir mahkeme, J&J'nin ve bağlı kuruluşlarının, ömür boyu J&J bebek pudrası kullandıktan sonra tedavi edilemez akciğer zarı kanserine yakalanan bir erkeğe 25 milyon dolar ödemesine karar verdi.
Davadaki jüri, ilaç şirketinin asbestle kirlenmiş talk ürünleri sattığı için ihmali olduğu sonucuna vardı.
Bu davada ayrıca, J&J ürünlerinin eski toksikoloji direktörü Dr. Steve Mann'in ifadesine de yer verildi.
Dr. Mann, bebek pudrasında asbest olduğunu gösteren test sonuçları aldığını kabul etti. Buna karşın şirket yönetimini veya düzenleyici kurumları bilgilendirmemeyi tercih etti.
Davanın hakimi, mısır nişastası gibi daha güvenli alternatiflerin mevcut olmasına karşın J&J'nin ABD'de 2020'ye, İngiltere'de ise 2023'e kadar talk bazlı pudra satmaya devam ettiğini belirtti.
J&J'ın Connecticut'taki mahkemenin kararını temyize gitmesi bekleniyor.
Şirket adına hukuk şirketi Kenvue'nun yaptığı açıklamada, "Kanserle yaşayan insanlara derin bir sempati duyuyoruz. Onların ve ailelerinin yanıt istediğini anlıyoruz; bu yüzden gerçekler çok önemli" denildi.
Bebek pudrasının güvenliğinin, "İngiltere ve dünya genelindeki bağımsız ve önde gelen laboratuvarlar, üniversiteler ve sağlık otoriteleri" tarafından yıllardır yapılan testlerle desteklendiği belirtildi.
J&J'nin bebek pudrasının "gerekli tüm düzenleyici standartlara uygun olduğu, asbest içermediği ve kansere neden olmadığı" belirtildi.
