Ayşe Sayın
BBC Türkçe / Ankara
Yeni çözüm süreci kapsamında PKK'nın fesih ve silah bırakma kararının ardından yürütülecek süreçte gerekli yasal düzenlemeler ve kamuoyunu bilgilendirmek için TBMM'de kurulan komisyon ilk toplantısını yaptı.
Komisyonun ismi "Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu" olarak belirlendi ve 12 maddelik çalışma usul ve esasları oybirliğiyle kabul edildi.
Komisyon ikinci toplantısını 8 Ağustos Cuma günü yapacak. Bu toplantıda, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Başkanı İbrahim Kalın, PKK'nın silah bırakma süreciyle ilgili komisyona bilgi verecek.
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş'un Başkanlığı'nda ilk toplantısını 5 Ağustos Salı günü yapan komisyon, bir bölümü basına açık olmak üzere 8 saatlik çalışma yürüttü.
Parlamentoda grubu olan ve temsil edilen tüm siyasi partilerin yer alması hedefiyle 51 kişi olarak belirlenen komisyon, İYİ Parti üye vermediği için 48 üyeyle çalışmaya başladı.
Çalışma usulü değişiklikle kabul edildi
Komisyon çalışmalarına TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş'un konuşmasıyla başladı ve daha sonra sırasıyla siyasi parti temsilcilerine söz verildi.
Basına açık yapılan bu bölümün ardından verilen 45 dakikalık aradan sonra toplantı basına kapatıldı.
Kapalı toplantıda TBMM Başkanı Kurtulmuş'un 12 maddeden oluşan komisyonun çalışma usul ve esaslarına ilişkin hazırladığı taslak metin müzakere edildi ve muhalefetin bazı maddelere itirazları doğrultusunda değişiklikler yapıldı.
Siyasi partiler komisyon için farklı isimler önermişti. Toplantıda, Kurtulmuş'un önerisi doğrultusunda komisyonun ismi "Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu" olarak belirlendi.
Amaç ve görevi ise "Terörün Türkiye'nin gündeminden tamamen çıkartılması, toplumsal bütünleşmenin güçlendirilmesi, milli birlik ve kardeşliğin pekiştirilmesi, özgürlük, demokrasi ve hukuk devleti alanında çalışmalar yapmak" olarak ifade edildi.
Bu çerçevede komisyonun ihtiyaç duyulan yasal düzenlemeleri tespit edip yasa teklifi taslağı çalışması yapacağı ve kamuoyunun komisyon çalışmalarına ilişkin bilgilendirileceği vurgulandı.
Komisyon Başkanlığını TBMM Başkanı Kurtulmuş yürütecek. Kurtulmuş'un olmadığı hallerde ise komisyon üyeleri toplantıya sırasıyla başkanlık edecek ve başkanın yerine toplantıyı yöneten üye oy kullanabilecek.
Toplantılar ilke olarak basına açık yapılacak, milli güvenlik veya gizlilik gerektiren konularda komisyon kararıyla kapalı toplantı yapılabilecek.
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, partilere gönderdiği yazıda "Terörsüz Türkiye hedefi doğrultusunda TBMM bünyesinde kurulacak olan komisyon" ifadelerini kullandı.
Kararlar 5'te 3 çoğunlukla alınacak
Komisyonun toplantı yeter sayısı üye tam sayısının salt çoğunluğu olarak belirlendi. Kanun teklifi hazırlanmasına ilişkin kararlar üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile alınacak.
Kurtulmuş'un taslak metninde, "toplantıya katılanların 5'te 3 çoğunluğu" ile karar alınması öngörülüyordu.
Komisyon toplantılarında tam tutanak tutulacak, ancak milli güvenliğin gerektirdiği hallerde komisyon tutanakların kamuoyuna açılmaması kararı verilebilecek.
Toplantılara, komisyon üyeleri ve siyasi partilerin önerileri alınarak, belirlenen gündem doğrultusunda kamu kurum ve kuruluşlarından, üniversitelerden, sivil toplum kuruluşlarından kişiler davet edilebilecek ve katılabilecek.
31 Aralık'a kadar çalışacak, süre uzatılabilecek
Komisyon 31 Aralık 2025 tarihine kadar çalışacak.
Bu sürenin bitiminde komisyon üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğuyla çalışma süresi her defasında iki aya kadar uzatılabilecek.
Başkan veya komisyon belirlenen nitelikli çoğunlukla komisyon çalışmalarına son verebilecek.
MİT Başkanı Kalın bilgi verecek
Toplantı sonrasında TBMM Başkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre komisyon ikinci toplantısını 8 Ağustos Cuma günü saat 14.00'de yapacak.
MİT Başkanı İbrahim Kalın, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, PKK'nın silah bırakma süreciyle ilgili gelinen aşama ve yapılan teknik çalışmalar hakkında komisyona bilgi verecek, komisyon üyelerinin sorularını yanıtlayacak.
'Türk'ün de Kürt'ün de beka meselesi'
Toplantının açılışında konuşan TBMM Başkanı Kurtulmuş, "Biz bu komisyonda yeni bir anayasa yazmıyoruz belki ama kardeşlik cümlelerini kuracağız ve birlikte hareket edeceğiz" dedi.
Komisyonun toplumun yüzde 98'ini temsil ettiğine işaret eden Kurtulmuş, çalışma ilkelerini ise "şeffaflık, açıklık ve çoğulculuk" olarak açıkladı.
Kurtulmuş, "süreci zehirleyebilecek ve provoke edebilecek açıklamalara itibar edilmemesini sağlamak için", komisyon çalışmalarıyla ilgili kamuoyu ve basına, yalnızca TBMM Başkanlığı'nın bilgilendirme yapacağını duyurdu.
"Terörün sona ermesiyle birlikte ele alınacak konuların herhangi bir siyasi partinin tekelinde olmadığını" vurgulayan Kurtulmuş, "Bu süreç Türk'ün de Kürt'ün de, her kesimden yurttaşın ortak geleceğini ilgilendiren bir beka meselesidir.
"Dolayısıyla komisyonumuz müzakereci bir istişare organı olarak hareket edecektir."
MHP, komisyonun adının "Milli Birlik ve Dayanışma Komisyonu" olmasını önerdi.
Siyasi parti temsilcileri ne dedi?
DEVA Partisi Milletvekili ve Yeniyol Grup Başkanvekili Mehmet Emin Ekmen ise bu sürecin dünyaya örnek olacak bir model oluşturmasını umduğunu söyledi.
Konuşmasında CHP'li belediyelere yönelik operasyonlara dikkat çeken Ekmen, masumiyet karinesinin ve ceza hukukunun tanık lehine düzenlenen ilkelerinin unutulmaması gerektiğini vurguladı.
Sadece Kürt meselesi bağlamında değil, birçok meselede kök sebeplerin ortadan kaldırılması gerektiğini söyleyen Ekmen, "Dünün kalıpları, dünün kabulleri ve retoriği ile bu süreci yürütemeyiz" dedi.
MHP'li Yıldız: Anayasa gündemi yok, ilk dört madde tartışmaya kapalı
MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, Türkiye'nin 41 yıllık büyük bir sorunu çözmeye çalıştığını vurgulayarak, 2013-2015 yılları arasındaki çözüm sürecinde görev alanların çalışmalarını güvenceye almaya dönük bir yasa çıkarıldığını anımsattı ve bugün böyle bir yasaya ihtiyaç olmadığını söyledi.
Yeni anayasa tartışmalarına da dikkat çeken Yıldız, komisyonun yeni bir anayasa yapma görevi olmadığı gibi, mevcut anayasanın ilk 4 maddesinin değiştirilmesinin de "tartışmaya kapalı" olduğunu vurguladı.
DEM Partili Beştaş: Öcalan için umut hakkı uygulansın
Yıldız'ın ardından söz alan DEM Parti Grup Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, tarihsel deneyimlerin, tek başına çatışmasızlığın barış anlamına gelmediğini gösterdiğini söyledi.
Koçyiğit, kalıcı barışın ancak meşru, kapsayıcı bir siyasal zemine oturan demokratik bir çözüm süreciyle mümkün olacağını ifade etti. Koçyiğit, partisinin "demokratik cumhuriyeti" esas alan bir çözümü savunduğunu vurguladı.
DEM Parti Erzurum Milletvekili Meral Danış Beştaş ise siyasal tutukluların durumuna dikkat çekti ve başta Selahattin Demirtaş, Osman Kavala, Figen Yüksekdağ olmak üzere siyasi tutuklularla ilgili AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmadığına işaret etti.
Beştaş, PKK lideri Abdullah Öcalan için "umut hakkı"nın uygulanmasını istedi ve "Umut hakkının uygulanması gerektiği aynı zamanda hukuk uygulanmasının bir gereğidir" görüşünü savundu.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, 7 Temmuz'da DEM Parti'nin İmralı heyetinde yer alan TBMM Başkanvekili ve Van Milletvekili Pervin Buldan ile Şanlıurfa Milletvekili Mithat Sancar'ı kabul etmişti
CHP'li Emir: Anayasa rutin olarak çiğneniyor
CHP Grup Başkanvekili Murat Emir, komisyonun Türkiye'de anayasanın "rutin olarak çiğnendiği" bir ortamda kurulduğunu söyledi.
Meclis'in seçilmiş üyelerinin bile cezaevinde olduğunu belirten Emir, siyasetçilere, belediye başkanlarına yönelik tutuklamaları eleştirdi.
Emir, "Eğer tutukluluk bir istisna olmaktan çıkartılıp, özellikle siyasetin dizayn edilmesi, siyasi rakiplerin bertaraf edilmesi için kullanılıyorsa, bunun olduğu bir Türkiye'de bu komisyon buna sağır, duyarsız kalamaz" dedi.
CHP Grup Başkanvekili bu sorunun göz ardı edilmesi durumunda "Türkiye demokrasisine de Türkiye'nin toplumsal barışına da herhangi bir katkıda bulunma olanağının olmayacağını savundu.
AKP'li Gül: Kader ortaklığına dayanan gelecek inşası
AKP Grup Başkanvekili Abdülhamit Gül ise Meclis komisyonunun kardeşlik ve birlik umudunu büyüteceğini belirterek, "Zira bugün üzerine çalıştığımız mesele sadece bir güvenlik meselesi değil, aynı zamanda bu milletin kader ortaklığına dayanan bir gelecek inşasıdır" dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kürt sorununun çözümüyle ilgili "Baldıran zehiri gerekirse onu da içeriz" dediğini anımsatan Gül şöyle devam etti:
"Bu konuda da her türlü iradeyi büyük bir kararlılıkla, cesaretle açmaya gerekirse baldıran zehirli içeriz ama milletimizin huzurunu koruma konusunda irademizi güçlü bir şekilde sürdüreceğiz."
İktidarları döneminde Kürt sorununun çözümü konusunda atılan adımlardan örnekler veren Gül, atılacak adımlar olduğunun da bilincinde olduklarını söyledi.
CHP'li Gökçen: Şehit yakınları ve gaziler görüşlerini burada paylaşmalı
CHP Genel Başkan Yardımcısı Gökçe Gökçen ise komisyonun yeterince katılımcı ve kapsayıcı olmadığını savundu.
Komisyonun yasayla kurulmamasının da eksiklik olduğunu kaydeden Gökçen şu görüşleri dile getirdi:
"Bu komisyonda şehit yakınlarının ve gazilerimizin görüşlerini doğrudan buraya gelerek paylaşmalarını ve sivil toplum örgütleri, özellikle insan hakları alanında çalışan sivil toplum örgütleri, meslek örgütleri ile adaletsizliğe uğrayan kişilerin yer alabilmesini komisyonun başarısı için biraz önce ifade edildiği gibi kaçınılmaz görüyoruz."
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş'un komisyonda kritik kararların nitelikli çoğunluğa göre alınacağını açıklamasının ardından CHP komisyona katılma kararı aldı.
Hangi parti kaç üyeyle temsil ediliyor?
TBMM'deki siyasi partiler komisyonda milletvekili sayıları oranında temsil ediliyor.
Meclis'te milletvekili olan her partinin de komisyonda en az bir üyesi bulunuyor.
Başta komisyonda 51 üyenin olması planlanmıştı.
Ancak İYİ Parti komisyonda yer almayacağını açıkladı.
Bu nedenle komisyon çalışmalarına 48 üyeyle başladı.
Partilerin komisyondaki üye sayıları şöyle
- Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP): 21
- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP): 10
- Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti): 4
- Milliyetçi Hareket Partisi (MHP): 4
- Yeni Yol Partisi: 3
- Hür Dava Partisi (HÜDA PAR): 1
- Yeniden Refah Partisi (YRP): 1
- Türkiye İşçi Partisi (TİP): 1
- Emek Partisi (EMEP): 1
- Demokratik Sol Parti (DSP): 1
- Demokrat Parti (DP): 1
Komisyon üyeleri kimler?
Siyasi partiler komisyonda yer alacak milletvekillerini belirledi.
Partiler ve komisyon üyeler şöyle:
AKP: Abdulhamit Gül, Mustafa Şen, Kürşad Zorlu, Hüseyin Yayman, Cüneyt Yüksel, Sunay Karamık, Selami Altınok, Kemal Çelik, Mehmet Sait Yaz, Mahmut Atilla Kaya, Şengül Karslı, Mehmet Şahin, Ayşe Böhürler, Radiye Sezer Katırcıoğlu, Tahir Akyürek, Ali Kıratlı, Cevahir Asuman Yazmacı, Gökhan Diktaş, Burhan Kayatürk Abdurrahman Babacan, Ersan Aksu
CHP: Murat Emir, Okan Konuralp, Nurhayat Altaca Kayışoğlu, Mustafa Sezgin Tanrıkulu, Türkan Elçi, Turan Taşkın Özer, Oğuz Kaan Salıcı, Murat Bakan, Gökçe Gökçen, Mehmet Salih Uzun
DEM Parti: Gülistan Kılıç Koçyiğit, Meral Danış Beştaş, Saruhan Oluç, Cengiz Çiçek
MHP: Feti Yıldız, Muhammet Levent Bülbül, Halil Öztürk, Yücel Bulut
Yeni Yol Partisi: Bülent Kaya, Mehmet Emin Ekmen. Mustafa Bilici
HÜDA PAR: Zekeriya Yapıcıoğlu
Yeniden Refah Partisi: Doğan Bekin
TİP: Ahmet Şık
EMEP: İskender Bayhan
DSP: Önder Aksakal
Demokrat Parti: Haydar Altıntaş
