ABD'de yaklaşık yirmi yıl boyunca kendisine yılan zehri enjekte eden bir adamın kanından "benzersiz" bir panzehir elde edildi.
Yapılan hayvan testlerinde, Tim Friede'nin kanında bulunan antikorların çok çeşitli türlerden ölümcül dozlara karşı koruma sağladığı gösterildi.
Günümüzde kişiyi sokan zehirli yılanın türüne özgü tedavi sunuluyor.
Yılan sokmaları her yıl 140 bin kişinin ölümüne ve bunun üç katı kadar kişinin de uzuvlarının kesilmesine veya kalıcı sakatlıklarla yüzleşmesine neden oluyor.
Ancak Friede'nin 18 yıllık hizmeti tüm bunlara karşı evrensel bir panzehir bulma yolunda önemli bir adım olabilir.
Friede, toplamda 200'den fazla kez sokuldu. Aralarında mamba, kobra, taipan ve bungarus türlerinin de bulunduğu dünyanın en ölümcül yılanlarından alınan 700'den fazla zehir kanına enjekte edildi.
Başlangıçta yılanlarla temas ederken kendini korumak için bağışıklığını güçlendirmek istemiş ve bu deneyimlerini YouTube'da yayınlamış.
Ancak peş peşe iki kez kobralar tarafından sokulduktan sonra komaya girmesiyle "her şeyi baştan sona mahvettiğini" söyledi.
BBC'ye konuşan eski kamyon tamircisi, "Ölmek istemiyordum. Parmağımı kaybetmek istemiyordum. İşimi kaybetmek istemiyordum" dedi.
Friede, motivasyonunun dünyanın geri kalanı için daha iyi tedaviler geliştirmek olduğunu söyledi: "Bu bir yaşam tarzı haline geldi ve ben de -12 bin km uzakta olan ve yılan sokmasına ölen insanlar için- elimden geldiğince kendimi zorlamaya devam ettim."
Aynı tür yılanların panzehirleri farklı olabiliyor
Mevcut panzehirler at gibi hayvanlara küçük dozlarda yılan zehri enjekte edilerek yapılıyor. Bağışıklık sistemleri antikor üreterek zehirle savaşıyor ve bunlar tedavi olarak kullanılmak üzere toplanıyor.
Ancak zehir ve panzehirin birbirine çok yakın olması gerekiyor çünkü zehirli bir ısırıktaki toksinler türden türe değişiyor.
Aynı tür içerisinde bile büyük farklılıklar var; Hindistan'da yılanlardan yapılan panzehir, Sri Lanka'daki aynı türe karşı daha az etkili.
Bir araştırmacı ekibi, geniş çaplı etkisizleştirici antikorlar adı verilen bir bağışıklık türünü aramaya başladı. Bir toksinin onu benzersiz kılan kısmını hedeflemek yerine, tüm toksin sınıflarında ortak olan kısımları hedef aldılar.
Biyoteknoloji şirketi Centivax'ın CEO'su Dr. Jacob Glanville, tam bu sırada Tim Friede ile tanıştı.
"Hemen 'Dünyada bu geniş çaplı etkisizleştirici antikorları geliştiren biri varsa, odur' diye düşündüm ve ona ulaştım" dedi.
"İlk görüşmemizde, 'Kulağa garip gelecek ama kanınızı incelemeyi çok isterim' dedim."
Friede de bunu kabul etti ve çalışmanın etik onayı alındı çünkü çalışmada kendisine daha fazla zehir verilmeyecek sadece kanı alınacaktı.
Araştırma, iki zehirli yılan ailesinden biri olan elapidler (mercan yılanları, mambalar, kobralar, taipanlar ve bungaruslar) üzerinde yoğunlaştı.
Elapidlerın zehirlerinde kurbanlarını felç eden ve nefes almak için kullanılan kasları durdurarak onları öldüren nörotoksinler bulunuyor.
Araştırmacılar, Dünya Sağlık Örgütü tarafından gezegendeki en ölümcül yılanlar arasında tanımlanan 19 elapid seçtiler. Daha sonra Friede'nin kanında önleyici savunma aramaya başladılar.
Cell dergisinde yayımlanan çalışmalarıyla, iki nörotoksin sınıfını hedefleyebilecek iki geniş çaplı etkisizleştirici antikor tespit ettiler. Üçüncü nörotoksini hedefleyen bir ilaç ekleyerek panzehir kokteyllerini yaptılar.
Fareler üzerinde yapılan deneylerde kokteyl, hayvanların 19 zehirli yılan türünden 13'ünün ölümcül zehrinden sağ kurtulmasını sağladı. Geriye kalan altısına karşı da kısmi koruma sunmuştu.
Dr. Glanville, bunun "benzersiz" kapsamda bir koruma olduğunu ve "panzehiri bulunmayan birçok elapid türüne karşı muhtemel koruma sağladığını" söyledi.
Ekip, antikorları daha da geliştirmeye ve dördüncü bir bileşenin eklenmesinin elapid yılanı zehrine karşı tam koruma sağlayıp sağlamayacağını görmeye çalışıyor.
Bir diğer yılan sınıfı engereklerin silahı, nörotoksinlerden ziyade kana saldıran hematoksinler. Hücreleri doğrudan öldüren sitotoksinler yılan zehrinde bulunan yaklaşık bir düzine geniş çaplı toksinin sadece biri.
Columbia Üniversitesi'ndeki araştırmacılardan Prof. Peter Kwong, "Önümüzdeki 10-15 yıl içinde bu toksin sınıflarının her birine karşı etkili bir tedaviye sahip olacağımızı düşünüyorum" dedi.
Ve Friede'nin kan örneklerinin içindeki av devam ediyor.
Prof. Kwong, "Tim'in antikorları gerçekten çok sıra dışı; bağışıklık sistemine çok geniş kapsamda toksini tanıttı" dedi.
Nihai umut, her şeyi yapabilecek tek bir panzehir üretmek ya da elapidler için birer, engerekler için de birer doz panzehire sahip olmak.
Liverpool Tropikal Tıp Okulu'ndaki yılan sokması araştırmaları ve müdahaleleri merkezinin başkanı Prof. Nick Casewell, bulunan koruma kapsamının "kesinlikle yeni" olduğunu ve bunun uygulanabilir bir yaklaşım olduğuna dair "güçlü bir kanıt" sunduğunu söyledi.
"Bu çalışmanın alanı heyecan verici bir yöne taşıdığına şüphe yok" diyen Casewell, "yapılması gereken çok iş" olduğunu ve panzehirin insanlarda kullanılabilmesi için kapsamlı testlerden geçmesi gerektiğini söyledi.
Anca Friede'e göre bu aşamaya ulaşmak "kendisini iyi hissettiriyor".
"İnsanlık için iyi bir şey yapıyorum ve bu benim için çok önemliydi. Bununla gurur duyuyorum. Çok havalı" diyor.
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.
