Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Hollanda'nın Lahey kentinde düzenlenen NATO Zirvesi kapsamında ABD Başkanı Donald Trump ile görüştü.
Erdoğan böylece Trump ile ikinci kez ABD başkanı seçildikten sonra ilk yüz yüze görüşmesini gerçekleştirmiş oldu.
İki lider, 13 Haziran'da başlayan İsrail-İran gerilimi sırasında iki kez telefonda konuşmuştu.
Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Erdoğan, görüşmede ABD ile Türkiye'nin savunma sanayii alanında işbirliğinin ilerletilmesinin olumlu olacağı yönünde konuştu.
Erdoğan, iki ülkenin 100 milyar dolar ikili ticaret hacmi hedefine ulaşmak için enerji ve savunma sanayii alanında yatırımların yapılabileceğini dile getirdi.
Türkiye, 2017 yılında Rusya'dan S-400 hava savunma sistemlerini satın alacağına dair anlaştığını açıklamış; 2019'da da Türkiye'ye ilk sevkiyat gerçekleşmişti. Bunun üzerine ABD, bu anlaşmanın ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) kapsamına girmesinden dolayı Türkiye'ye savunma alanında çeşitli yaptırımlar uyguladı.
Bunlardan en önemlisi, Türkiye'nin de üretim programında yer aldığı 5. Nesil savaş uçağı F-35'lerin Türkiye'ye tesliminin durdurulması ve Türkiye'nin F-35 projesinden çıkarılması oldu.
ABD savunma sanayiinin en önemli müşterilerinden olan Türkiye ile NATO'nun en büyük ordusuna sahip olan ABD arasındaki savunma işbirliği ciddi bir zarar görmüştü.
Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre Erdoğan ile Trump, 23 Haziran'da İsrail ve İran arasında varılan kırılgan ateşkes anlaşmasını da görüştü. Erdoğan, "Trump'ın gayretleriyle sağlanan ateşkesi memnuniyetle karşıladığını, bunun kalıcı olmasını temenni ettiğini" söyledi.
Erdoğan aynı zamanda Gazze'deki insani trajedinin bir an önce sonlandırılmasında ve Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın barışçıl çözümünde Türkiye ve ABD'nin diyalog kurmasının önemli olduğunu da Trump'a iletti.
Açıklamada, iki liderin NATO'nun caydırıcı gücünü artırmak için atılacak adımları da görüştüğüne yer verildi.
ABD Başkanı Donald Trump, NATO ittifakındaki ülkelerin savunma harcamalarını yüzde 5'e çıkarmasını ve savunma konusunda ABD'ye olan bağımlılıklarından kurtulmalarını talep ediyor.
İki liderin Erdoğan'ın yakın zamanda ABD'ye resmi bir ziyaret düzenlemesi olasılığını da ele almaları bekleniyordu. Ancak açıklamada olası bir ziyarete dair herhangi bir detay yer almadı.
Trump, seçildiği dönemden bu yana Türkiye ile ilgili konular gündeme geldiğinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ilişkisinden duyduğu memnuniyeti dile getiriyor ve Türkiye'nin bölgede en önemli partnerlerinden biri olduğunu kaydediyor.
Rusya-Ukrayna barışı zirvede iki liderin de gündeminde
Trump ve Erdoğan, Rusya ile Ukrayna arasında varılacak bir barış anlaşması konusunda birçok kez görüş alışverişinde bulundu ve İstanbul'da Rus ve Ukraynalı yetkililerinin iki tur doğrudan görüşmelerine yol açan fırsatı oluşturdu.
Erdoğan, Hollanda'ya hareketinden önce yaptığı açıklamada, "Bu savaş sonsuza kadar süremez. Barış için kolları sıvamak, İstanbul'da kurulmuş diyalog zeminini güçlendirerek barış masasını çok daha üst düzeyde bir katılımla ortaya koymak lazım. NATO zirvesinde de muhataplarımızla bu vizyonumuzu anlatacak ve barışı sağlayana kadar durmayacağımızı ifade edeceğiz," diye konuşmuştu.
Erdoğan, atıfta bulunduğu "barış masasının" kendisinin ve Trump'ın yanı sıra Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in de katılımıyla dörtlü bir şekilde toplanması ve kalıcı barışı üretmesi gerektiğini vurguluyor.
Ortadoğu'da istikrar arayışı
Türkiye, İsrail'in İran'a hava saldırılarını kınamış ancak ABD'nin İran'daki üç nükleer tesise yaptığı nokta saldırılara daha yumuşak bir tonda yanıt vermişti.
Erdoğan, 23 Haziran'da yaptığı açıklamada ABD'nin ismini kullanmadan "İran'ın egemenliğine ve bölgemizin güvenliğine yönelik saldırıları kimden gelirse gelsin asla tasvip etmiyor, tepkimizi de açıkça ortaya koyuyoruz" ifadelerini kullanmıştı.
İsrail'in Batı'daki kredisi tükeniyor mu?
Gazze'de yaşanan savaşla ilgili de Erdoğan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu için sert bir dil kullanıyor. Trump, Netanyahu'nun Beyaz Saray ziyareti sırasında Türkiye-İsrail arasında arabuluculuk yapabileceğini kaydetmiş ve İsrail Başbakanı'ndan "makul" olmasını beklediğini söylemişti.
ABD Başkanı'nın bu konuyu Erdoğan'la konuşup konuşmadığını muhtemelen bir süre sonra öğreneceğiz.
Görüşmede öne çıkan başlık CAATSA yaptırımları oldu
Cumhurbaşkanlığı'nın yaptığı kısa bir özet halindeki açıklamadan anlaşıldığı kadarıyla Erdoğan, Trump'ın ilk başkanlık dönemi sırasında Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemleri alması nedeniyle uygulanan CAATSA yaptırımlarının kaldırılmasını özellikle gündeme getirdi.
Görüşmeyle ilgili Beyaz Saray'dan henüz açıklama gelmedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, birçok konuşmasında, bu yaptırımların kaldırılmasının önemine değinmiş ve bu olursa Türkiye-ABD savunma sanayi işbirliğinde yeni olanakların ortaya çıkabileceğini kaydetmişti.
ABD, yaptırımların kaldırılması için Türkiye'nin S-400 savunma sistemlerini elinden çıkartması gerektiğini ortaya koyuyor. Türkiye'nin hiç kullanmadığı S-400'leri hala bir askeri üste bulundurduğu iddia ediliyor.
Erdoğan'ın bir diğer talebi de Türkiye'nin yine aynı nedenle çıkartıldığı F-35 savaş uçağı programına geri dönmek.
Türkiye, bu programdan çıkartıldıktan sonra hava kuvvetleri filosunda eksiklik yaşamamak için Biden yönetimi ile 40 adet F-16 savaş uçağı alımı konusunda uzlaşmıştı.
Erdoğan'ın ABD ziyareti
İki liderin görüşmesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD'ye yapması beklenen ziyaretin de ele alınmış olması muhtemel.
Yapılan açıklamalarda Erdoğan'ın Trump'ın davetlisi olarak yakın zamanda Beyaz Saray'da ağırlanabileceği yer almıştı.
Erdoğan da Ukrayna ve Rusya liderlerinin kabul etmesi durumunda Trump ile onları İstanbul'da ağırlayacakları mesajını vermişti.
Ankara'daki diplomatik kaynaklara göre, Washington veya İstanbul'da Erdoğan-Trump görüşmesinin yakın bir gelecekte gerçekleşmesi büyük olasılık.
Trump, 2017-2021 arası ilk başkanlık döneminde Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı iki kez Beyaz Saray'da ağırlamıştı.
