Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ABD Başkanı Donald Trump bugün Beyaz Saray'da biraraya geliyor.
Görüşmede Türk-Amerikan ilişkilerinin tüm boyutlarıyla ele alınması bekleniyor.
Ağırlığın ikili ilişkilere verilmesi, özellikle ticari konularda adımlar atılması bekleniyor.
İki lider, Trump'ın ilk başkanlık döneminde iki kez Beyaz Saray'da görüşmüştü.
Son görüşme 13 Kasım 2019'da yapılmıştı.
Bugün 18:00 civarında başlaması beklenen görüşmenin gündeminde olması beklenen bazı başlıklar şöyle:
Boeing satışı
ABD Başkanı Trump, Erdoğan ile 25 Eylül'de yapacağı görüşmeyi duyurduğu açıklamasında "büyük ölçekli Boeing uçak satışı" konusunun ele alınacağını kaydetti.
THY ile Boeing arasında uzun süredir uçak satışına ilişkin temasların sürdüğü biliniyor.
Trump'ın ifadesine dayanarak, bu konudaki uzlaşmanın görüşme sırasında açıklanması olasılığı diplomatik kulislerde konuşuluyor.
Basında yer alan haberler, anlaşmanın 200'den fazla uçağı kapsıyor olabileceğine işaret ediyor.
Uluslararası ilişkilere ticaret perspektifinden bakan Trump'ın böyle bir anlaşmayı büyük bir başarı olarak sunması beklenebilir.
Trump, 22 Eylül'de Özbekistan ile Boeing arasında 8 milyar dolar karşılığında 22 Boeing yolcu uçağı için yapılan anlaşmayı çok büyük gelişme olarak duyurmuştu. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirzoyev'i, ABD'de 35 bin yeni iş yaratan anlaşma için kutlamıştı.
Ana muhalefet partisi CHP'nin genel başkanı Özgür Özel, Erdoğan'ın Trump'ın oğluyla "gizli" bir görüşme yaptığını, burada Trump ile canlı basın toplantısı yapmak karşılığında 300 Boeign uçak almayı teklif ettiğini söylemişti.
Erdoğan ise bu iddiayı reddederek "Sayın Trump'la herhangi bir alışveriş yapacak olursak oğluyla yapmamıza gerek yok, Trump'ın kendisiyle yaparız. Sağır duymaz uydurur, bu adam da durmadan böyle uydurup duruyor" demişti.
ABD Başkanı Donald Trump ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 25 Haziran 2025'te Hollanda'nın Lahey kentindeki NATO Zirvesi'nde konuşuyor.
Enerji anlaşması
Trump ve Erdoğan arasındaki görüşmede enerji anlaşmalarının da gündeme gelmesi bekleniyor.
BOTAŞ'ın Mercuria şirketi aracılığıyla 20 yıl boyunca yaklaşık 70 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğalgazı ABD'den tedarik etmesi ile ilgili ön anlaşma daha önceden duyurulmuştu.
Satın almanın ise Trump-Erdoğan görüşmesinde kamuoyuna duyurulması öngörülüyor.
Türkiye, 22 Eylül'de REsmi Gazete'de yayınlanan bir kararname ile 2018'den bu yana bazı ABD menşeli ürünlere uyguladığı ek gümrük vergilerini kaldırmıştı.
Trump'ın görüşmede bunu da vurgulayabileceği belirtiliyor.
F-35'e geri dönüş
Türkiye açısından Erdoğan-Trump görüşmesinin en önemli unsurlarından biri ABD Başkanı'nın ilk döneminde başlayan savunma sanayi yaptırımlarının kaldırılması.
Trump yönetimi, Ankara'nın 2019'da Rus yapımı S-400 hava savunma sistemlerini topraklarına konuşlandırması üzerine önce Türkiye'yi 2002'den itibaren ortağı olduğu F-35 savaş uçağı programından çıkarmıştı.
ABD'nin, Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında da yaptırıma tabi tutmuştu.
Türkiye'nin yaklaşık 1.4 milyar dolar ödediği altı adet F-35 savaş uçağına ABD tarafından el konmuştu.
Türkiye, F-35 programına yeniden dönmek ve üretim sürecinin parçası olmak istiyor.
Rusya'nın S-400 füze savunma sistemleri ilk kez 12 Temmuz 2019'da Ankara'daki Mürted Hava Üssü'ne indirildi.
Trump yönetiminin hem CAATSA yaptırımlarının kaldırılması hem de F-35 satışı konusunda Ankara'nın taleplerine sıcak baktığı ancak çeşitli lobilerin Kongre üzerindeki etkisi nedeniyle somut adım atılmasının güç olduğu kaydediliyor.
Ayrıca Türkiye'nin kullanmasa da S-400'leri hala envanterinde tutuyor olması da dikkat çekiyor.
ABD Büyükelçisi Tom Barrack, bir röportajında 2025 sonuna kadar bu konularda ilerleme olabileceğini kaydetmiş ancak bu yaklaşım, diplomatik çevrelerde iyimser bulunmuştu.
Erdoğan'ın görüşmede, NATO üyesi bir ülke olarak F-35 sistemlerine ulaşmasının engellenmesinin müttefiklik ruhuna uygun olmadığını anımsatması ve bu konuda somut gelişme beklediğini iletmesi bekleniyor.
F-16 pazarlığı
Türkiye ile ABD, Joe Biden'ın başkanlığı döneminde 40 adet yeni F-16 savaş uçağı ve 79 adet modernizasyon kiti satışı konusunda uzlaşmıştı. ABD Kongresi de bu satışı engellememişti.
Ancak maliyet nedeniyle Türkiye'nin modernizasyon kitlerinden vazgeçtiği haberleri basına yansıdı.
Erdoğan-Trump görüşmesinde, bu konuda gelinen son noktanın da değerlendirilmesi bekleniyor.
Ankara, Trump-Erdoğan arasındaki iyi ilişkinin, iki ülke arasındaki sorunların aşılması konusunda da etkili olabileceği düşüncesinde.
Gazze konusunda farklı taraftalar
Erdoğan ve Trump'ı bölgesel konular başlığında en çok zorlayacak mesele Gazze'de yaşananlar. İki lider, sorunun karşıt kutuplarında yer alıyorlar.
Erdoğan, Filistin topraklarının devlet olarak tanınması ve İsrail'in "soykırım" olarak tanımladığı politikalarının kınanması için uğraş gösterirken, Trump İsrail'in en büyük destekçisi olmayı sürdürüyor.
Trump, 23 Eylül'de Ortadoğu liderleriyle yaptığı Gazze konulu toplantıya Erdoğan'ı da çağırmıştı. Erdoğan da toplantının verimli geçtiğini kaydetmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başkan Trump 23 Eylül'de BM çatısı altında Gazze konulu toplantıda yan yana oturdu.
Gazze konusunun New York'taki toplantıda ele alınmış olması nedeniyle Beyaz Saray'daki görüşmede bu konuya ağırlık verilmeyebileceği düşünülüyor.
Suriye süreci
Türkiye ve ABD'nin en yakın işbirliği yaptığı alanlardan biri Suriye.
ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack, bu süreçte Ankara-Washington hattında eşgüdüm sağlanması açısından önemli bir rol oynadı.
Ankara'nın bu kapsamdaki en önemli önceliğini, ana omurgasını Halk Savunma Birlikleri'nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) 10 Mart anlaşması kapsamında yeni Suriye ordusu ile entegrasyonu oluşturuyor.
SDG, IŞİD ile mücadelede ABD'nin ortaklık yaptığı en önemli yerel güç olma konumunu sürdürüyor.
Büyükelçi Barrack da 10 Mart anlaşmasının uygulanması konusunda Ankara ile aynı noktada duruyor.
Suriye kapsamında Türk-Amerikan ilişkilerini ilgilendiren diğer bir boyut da İsrail'in son dönemde bu ülkeye artan saldırıları.
ABD Başkanı Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile bir görüşmesi sırasında Türkiye ile sorunların çözümünde devreye girebileceğini kaydetmiş, Netanyahu'dan da "makul" olmasını istemişti.
Ukrayna - Rusya savaşı da gündemde
Bölgesel konular kapsamında Türkiye ve ABD'nin işbirliği yaptığı diğer önemli jeopolitik konu, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişimin sonlanması ve tarafların kalıcı anlaşmaya varmaları.
Erdoğan, ABD ziyareti sırasında Fox News'a verdiği röportaj sırasında Trump'ın bitireceğini söylediği ancak başaramadığı çatışmalar arasında Ukrayna-Rusya savaşını da saymıştı.
Ankara'da yapılan değerlendirmeler, Trump'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 15 Ağustos'ta yaptığı Alaska Zirvesi'nden eli boş döndüğü ve bunun da Moskova'nın pozisyonunu güçlendirdiği yönünde.
Buna karşın Trump'ın, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile New York'ta yaptığı görüşme sonrası Rusya'ya karşı daha sert bir dil kullanması bir pozisyon değişikliği olarak algılandı.
Trump bu toplantı sonrası Rusya'yı "kağıttan kaplan" olarak tanımladı ve Kiev'in Rusya'ya kaybettiği toprakları "tamamen geri kazanabileceğini" söyledi.
Erdoğan'ın Trump ile görüşmesi de bu açıdan önemli olarak değerlendiriliyor.
