İran ordusu, İsrail’in Tel Aviv’e yönelik balistik füze saldırılarının ardından Hürmüz Boğazı’nı gemi trafiğine kapattığını duyurdu. Resmi sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, “Başka bir duyuruya kadar Hürmüz Boğazı’ndan hiçbir geminin geçişine izin verilmiyor” ifadesi yer aldı.
Basra Körfezi’nin çıkışında yer alan ve Orta Doğu’nun en kritik su yollarından biri olan Hürmüz Boğazı, bölgedeki petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretiminin Umman Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden küresel pazarlara açıldığı ana güzergah olarak biliniyor.
Bu kararın, küresel enerji piyasalarında önemli etkiler yaratabileceği ve bölgedeki tansiyonu daha da yükseltebileceği değerlendiriliyor. Uluslararası toplum, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasıyla ilgili gelişmeleri yakından takip ediyor.
Hürmüz Boğazı, Orta Doğu'daki petrol üreticisi ülkelerin Asya, Avrupa, Kuzey Amerika ve ötesine ikmal yaptığı kritik bir güzergâh.
Aynı zamanda on yıllardır süregelen bölgesel gerilimlerin de merkezi.
Hürmüz Boğazı nerede, büyüklüğü ne?
İran ile Umman sınırlarını ayıran boğaz, Umman Körfezi ve Basra Körfezi arasında yer alıyor.
Boğazın en dar noktasında genişlik 33 kilometreye ulaşırken, su kanalı, iki yöne de 3 kilometrelik bir nakliye rotasını kapsıyor.
Neden önemli?
Küresel petrol tüketiminin yaklaşık beşte birinin Hürmüz Boğazı'ndan taşındığı hesaplanıyor.
İkmal edilen ham petrolün büyük bir bölümü Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nü (OPEC) oluşturan Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt ve İran'dan ihraç edilerek başka ülkelere ulaştırılıyor.
Dünyanın en büyük LNG ihracatını yapan Katar'ın ürettiği sıvılaştırılmış doğal gazın da neredeyse tamamı bu güzergâhtan geçiyor.
1980-1988 İran-Irak savaşı sırasında, iki taraf da birbirinin petrol ihracatını aksatacak adımlar atmış, bu gerginlik 'Tanker Savaşı' olarak tarihe geçmişti.
ABD'nin Bahreyn'de konuşlu 5. Filo'su bölgedeki ticari gemileri korumak için görevlendirilmişti.
Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasının sonuçları
İran'ın Hürmüz Boğazı'nı kapatması durumunda dünya genelindeki petrol akışının yüzde 20'sinin etkilenebileceği belirtiliyor.
JP Morgan Haziran ayında yayımladığı bir notta, Hürmüz Boğazı'nın kapatılması halinde petrol fiyatlarının varil başına 120-130 dolar seviyesine yükselebileceği uyarısında bulundu.
BBC Türkçe'ye konuşan Ege Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Aykut Lenger Hürmüz Boğazı'nın kapatılması ihtimalinin bile şimdiden petrol fiyatı üzerinde baskı oluşturduğunu söylüyor:
"Bu tehlike görüldü ve özellikle finansal piyasalar şimdiden pozisyon aldı. Boğazın kapatılması durumunda petrol arzının daralacağını ve fiyatların daha da artacağını söyleyebiliriz."
İran, İsrail'in saldırısının ardından, petrol arzında sorun olmadığını açıkladı.
İran Petrol Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, İsrail saldırılarının rafineri tesisleri ve petrol depolama alanlarında zarara yol açmadığı kaydedildi.
Geçmişte hangi gerilimlere sahne oldu?
Hürmüz Boğazı, ABD ve İran'ın taraf olduğu pek çok tarihi olaya sahne oldu.
1988 yılında ABD savaş gemisi USS Vincennes bir İran yolcu uçağını düşürdü ve uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirdi.
Washington, bölgedeki filosunun savaş uçağı sanarak yanlışlıkla uçağı hedef aldığını savundu ancak Tahran bunu bilinçli bir saldırı olarak niteledi.
Washington ayrıca, Vincennes savaş gemisini, İran donanmasının saldırılarına karşı bölgedeki ikmal gemilerini koruması için burada tuttuklarını vurguladı.
1988'de ABD savaş gemisi USS Vincennes, bir İran yolcu uçağını düşürmüş, uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirmişti.
2008'de ABD, İran'a ait teknelerin boğazdaki üç ABD savaş gemisine yaklaşarak taciz ettiğini öne sürdü. Bunun üzerine İran Devrim Muhafızları'nın o dönemki başkomutanı olan Muhammed El-Caferi, saldırıya uğradıkları takdirde boğazdaki gemilere el koyacaklarını söyledi.
2010'da El Kaide'ye bağlı Abdullah Azzam Tugayları'nın üstlendiği saldırılarda Hürmüz'deki Japon petrol tankeri M Star hedef alındı.
2012'de Tahran yönetimi, İran'ın petrol gelirlerini hedef almakla suçladığı ABD ve Avrupa'nın yaptırımlarına misilleme olarak Hürmüz Boğazı'nı bloke etme tehdidinde bulundu.
İran 2015'ta bir sondaj platformuna zarar verdiği gerekçesiyle Singapur bandıralı bir tankeri hedef aldı, bir konteyner gemisini de ele geçirdi.
Temmuz 2018'de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin petrol ihracatını sıfıra düşürme çağrısında bulunan ABD'ye tepki göstererek, İran'ın Hürmüz Boğazı'ndaki petrol akışını aksatabileceğini ima etti.
İran Devrim Muhafızları'ndan bir komutan da, İran'dan petrol ihracatının durdurulması halinde Hürmüz Boğazı'ndaki ihracatın tamamını engelleyecekleri uyarısında bulundu.
