'Sessiz bir katil' olan Haziran-Temmuz sıcak hava dalgasının, geçen yıl yaşanan Valensiya sel felaketinden çok daha fazla can aldığı tahmin ediliyor.
Yapılan son araştırmalar, son sıcak hava dalgası sırasında 12 Avrupa kentinde tahminen bin 500 kişinin insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle öldüğünü ortaya koyuyor.
Imperial College London ve London School of Hygiene & Tropical Medicine'dan bilim insanlarına göre, fosil yakıtların yakılması Avrupa'da sıcak hava dalgalarını 4 dereceye kadar daha sıcak hale getirerek 23 Haziran ve 2 Temmuz tarihleri arasında meydana gelen sıcaklığa bağlı ölümlerin sayısını üç katına çıkardı.
İklim değişikliğinin aşırı bir hava olayı üzerindeki etkisini ölçen bir tür çalışma olan hızlı analiz ilk kez bir sıcak hava dalgası için gerçekleştirildi. Analiz sadece bir düzine şehri kapsadığından, araştırmacılar Avrupa genelinde gerçek ölü sayısının on binleri bulduğunu tahmin ediyor.
Londra Imperial College Çevre Politikası Merkezi'nde İklim Bilimi Profesörü olan Dr. Friederike Otto, "İklim değişikliğinin aşırı sıcaklar söz konusu olduğunda mutlak bir oyun değiştirici olduğunu gösteriyor, ancak hâlâ çok az tanınıyor," diyor.
"Fosil yakıt endüstrisinin isteklerini yerine getirmeye devam eder ve ciddi bir azaltımı daha da geciktirirsek, sadece küçük, zengin, gürültücü, etkili bir azınlığın mali yararı için giderek daha fazla insan hayatını kaybedecek."
Sıcak hava dalgası ölümleri nasıl tahmin edilebilir?
İklim değişikliğinin ne kadar fazla sıcak hava dalgası ölümüne yol açtığını tahmin etmek için araştırmacılar ilk olarak 1,3 derece ısınmamış bir dünyada sıcaklıkların ne kadar şiddetli olacağını görmek üzere geçmiş hava durumu verilerini analiz ettiler.
Öncelikle petrol, kömür ve gazın yakılması ve çok daha az oranda ormansızlaşmanın neden olduğu iklim değişikliğinin sıcak hava dalgasını 1-4 dereceye daha sıcak hale getirdiğini buldular. Ayrıca sıcak hava dalgalarının Haziran ayında daha erken vurmasına neden oluyor.
AB'nin iklim değişikliği servisi Copernicus tarafından çarşamba günü yayımlanan ayrı bir araştırma, Haziran 2025'in Avrupa'da iki önemli sıcak hava dalgasının yaşandığı, kayıtlara geçen en sıcak beşinci Haziran ayı olduğunu gösteriyor. Haziran ayının 30'u ile 2 Temmuz'u arasındaki ikinci olayda, yüzey hava sıcaklıkları birçok ülkede 40 dereceyi aşmış, İspanya ve Portekiz'de 46 dereceye kadar çıktı.
World Weather Attribution ekibi daha sonra 12 şehirde sıcaklık ile nedeni ne olursa olsun günlük ölüm sayısı arasındaki ilişkiye dair önceki araştırmaları kullandı. Hem son sıcak hava dalgasında hem de on gün boyunca varsayımsal bir serinleme olayında sıcaklığa bağlı ölümlerin sayısını tahmin ettiler.
Çalışma, Lizbon'dan Budapeşte'ye kadar tüm şehirlerde aşırı sıcaklıklarda yaklaşık 2 bin 300 kişinin öldüğünü tahmin ediyor. Eğer iklim ısınmamış olsaydı, yaklaşık bin 500 daha az aşırı ölüm olacaktı, yani bu aşırı ölümlerin yüzde 65'inin arkasında iklim değişikliği var.
Bu rakamlar son günlerde aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybeden gerçek insanları temsil ediyor.
Dr. Otto gazetecilere verdiği demeçte, "Sıcak hava dalgasında ölenlerin sayısı, gerçek zamanlı istatistikler elde etmek mümkün olmadığı için tahmini olsa da, birçok hakemli çalışmada gösterildiği gibi, doğru tahminler," dedi.
"Bu rakamlar son günlerde aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybeden gerçek insanları temsil ediyor. Eğer iklim değişikliği olmasaydı bu kişilerin üçte ikisi ölmeyecekti."
Sıcak hava dalgası en çok nerede can aldı?
Bulgulara göre Milano'daki tahmini aşırı sıcak ölümlerinin 317'si, Barselona'da 286'sı, Paris'te 235'i, Londra'da 171'i, Roma'da 164'ü, Madrid'de 108'i, Atina'da 96'sı, Budapeşte'de 47'si, Zagreb'de 31'i, Frankfurt'ta 21'i, Lizbon'da 21'i ve Sassari'de 6'sı iklim değişikliğinden kaynaklandı.
Bu da muhtemel ölü sayısının, geçen yılki Valensiya sel felaketi (224 ölüm) ve 2021'de kuzeybatı Avrupa'da meydana gelen seller (243 ölüm) de dâhil olmak üzere yakın zamanda meydana gelen diğer felaketlerden daha yüksek olduğu anlamına geliyor.
En fazla sayıda aşırı ölüm Milano'da meydana gelmiş olsa da, en yüksek oranın Madrid'de olduğu tahmin ediliyor: Sıcaklıklardaki büyük artış nedeniyle sıcağa bağlı ölümlerin hızla arttığı bir eşiği aşan yüzde 90.
Araştırmacılar bunun bir nedeninin Madrid'in İspanya'daki merkezi konumu olduğunu belirtiyor. Kıyıdan ne kadar uzakta olursa, aşırı sıcaklarda "iklim değişikliği sinyali" o kadar güçlü olur, çünkü okyanus karadan daha yavaş ısınır. Buna karşın Lizbon, kıyı kenti olmanın avantajlarından yararlandı.
Londra Imperial College Grantham Enstitüsü İklim Değişikliği ve Çevre Bölümü öğretim görevlisi Dr. Garyfallos Konstantinoudis, "Bu çalışma, ister 1,4, ister 1,5 ya da 1,6 derece olsun, her bir derecelik ısınmanın büyük bir fark yarattığını gösteriyor," diyor. "Görünüşte küçük olan bu değişiklikler daha sıcak hava dalgalarına ve sıcaktan kaynaklanan ölümlerde büyük artışlara neden olacaktır."
65 yaş ve üzeri kişilerin iklim değişikliğine bağlı ölümlerin yüzde 88'ini oluşturduğunu ortaya koyan çalışma, altta yatan sağlık sorunları olanların sıcak hava dalgalarında erken ölüm riski altında olduğunu vurguluyor.
İklim kaynaklı sel ve orman yangınlarının aksine, sıcak hava dalgaları sessiz bir katil olarak kabul ediliyor.
London School of Hygiene & Tropical Medicine'da Yardımcı Doçent olan Dr. Malcolm Mistry, "Sıcak hava dalgalarında ölen insanların çoğu, vücutları bunaldığı ve önceden var olan sağlık sorunlarına [kalp hastalığı, diyabet ve solunum sorunları gibi] yenik düştüğü için evlerinde ya da hastanelerde hayatını kaybediyor," diyor.
Ancak her yaştan insanın bu tehdidi ciddiye alması gerekiyor. Dr. Otto, "Pek çok insan kendini yenilmez hissedebilir ama öyle değil," diyor.
Avrupa ülkeleri ısı eylem planlarını sıkılaştırıyor
Araştırmacılar, Avrupa'da ısı eylem planlarının geliştirilmesi konusunda iyi bir ilerleme kaydedildiğini belirtiyor. Bu ulusal planlar, tehlikeli yüksek sıcaklıklar öncesinde ve sırasında alınabilecek önlemleri ortaya koyuyor ve yetkililer mesajı geniş çapta yayma konusunda daha iyi hale geldi.
Bununla birlikte, insanları daha tehlikeli sıcak hava dalgalarından korumak için, kentsel ısı adası etkisini azaltmaya yönelik uzun vadeli stratejilerin (yeşil ve mavi alanların genişletilmesi gibi) yanı sıra soğutma merkezleri ve savunmasız vatandaşlar için destek sistemleri gibi kısa vadeli önlemlerin de çok önemli olduğunu ekliyorlar.
Nihayetinde en iyi ve en etkili önlem sera gazı emisyonlarımızı büyük ölçüde azaltmaktır. Dr. Otto, "Avrupa'daki sıcak hava dalgalarının daha da ölümcül hale gelmesini engellemenin tek yolu fosil yakıtların yakılmasını durdurmaktır," diyor.
"Adli" analizde yer almayan İngiltere Reading Üniversitesi İklim Bilimi Profesörü Richard Allan ise, "Isınan bir iklimin sıcak hava dalgalarını daha da kötüleştirdiği kesin," diyor.
"Toplumların daha dirençli altyapı ve gelişmiş uyarı sistemleri yoluyla giderek daha tehlikeli hale gelen dünyaya uyum sağlamaları gerekiyor, ancak toplumun tüm sektörleri arasında iş birliği yoluyla sera gazlarının hızlı ve büyük ölçüde azaltılmasıyla aşırı hava koşullarının kötüleşmesi dizginlenebilir."
Royal Meteorological Society'de iklim bilimci olan Dr. Chloe Brimicombe, "Bunun gibi araştırmalar önemli ve grupların ülkeleri ve şirketleri iklim değişikliği konusunda mahkemeye verdiği iklim davalarında daha fazla kullanılıyor," diye ekliyor.
