İngiltere Başbakanı Keir Starmer'ın 27 Ekim'deki Türkiye ziyaretine Eurofighter Typhoon anlaşması damgasını vurdu.
Starmer ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile katıldığı imza töreninde İngiltere'den Türkiye'ye 20 savaş uçağı satılacağını söyledi.
Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler'e atfen, Katar ve Umman'dan da 12'şer uçak alınacağına yönelik açıklama ise düzeltildi. Bakanlık görüşmelerin devam ettiğini duyurdu.
AYRINTILAR ŞÖYLE:
İngiltere Başbakanı Keir Starmer'ın görev süresindeki ilk Türkiye ziyareti kapsamında, Ankara'nın hava savunması için önemli gördüğü Eurofighter Typhoon savaş uçaklarına yönelik bir iş birliği anlaşmasına imza atıldı.
Ankara'ya öğle saatlerinde gelen Starmer, programı kapsamında ilk olarak TUSAŞ'ı ve Anıtkabir'i ziyaret etti. Starmer, Millî Savunma Bakanı Yaşar Güler ile birlikte gittiği TUSAŞ'ta millî savaş uçağı KAAN hakkında bilgi aldı.
Bu arada Starmer'in ziyareti için gelirken beraberinde üç adet Eurofighter uçağı getirdiği de basına yansıdı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Starmer'i Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde resmî törenle karşılamasının ardından ise baş başa görüşme ve heyetler arası çalışma yemeği düzenlendi.
Starmer'in ziyareti, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve CHP'nin cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu'nun bu kez de İngiltere lehine "casusluk" suçlamalarına ismi dahil edilerek tutuklanması ile aynı dönemde gerçekleşti.
Eurofighter savaş uçakları için imza atıldı
Starmer'in ziyaretinin en önemli sonucu, Türkiye'nin hava savunmasını güçlendirmek için almak istediği Eurofighter Typhoon uçakları için atılan imzalar oldu.
Erdoğan, görüşmelerin ardından düzenlenen ortak basın açıklamasında Eurofighter Typhoon savaş uçaklarının tedarikine dair uygulama düzenlemelerinin heyetler arası görüşmelerde imzalandığını belirterek şöyle konuştu:
"Birleşik Krallık ile bu iş birliğimizin savunma sanayiinde müşterek projelere de kapı aralayacağına inanıyorum. Bu mutabakatı iki yakın müttefik olarak aramızdaki stratejik ilişkilerin yeni bir nişanesi olarak görüyorum."
Starmer ise "Stratejik bir ortaklığı, ilk İngiltere-Türkiye ikili iş birliği çerçevesini duyuruyoruz. Bu NATO'daki güvenliği derinleştirecek, artıracak. İkili savunma sanayisindeki iş birliğini artıracak" ifadelerini kullandı.
Avrupa'nın iki ucunda bulunan İngiltere ile Türkiye'nin günümüzün zorluklarıyla mücadelede hayati önem taşıdığını söyleyen Starmer, "Bu durum, tehditleri caydırmak ve ulusal çıkarlarımızı korumak için Silahlı Kuvvetlerimizin daha da yakın bir şekilde birlikte çalışmasına olanak tanıyacak" dedi.
Erdoğan ve Starmer ortak basın açıklamasının ardından gazetecilerden soru almadı.
Başbakan Starmer ile birlikte Ankara'ya gelen Savunma Bakanı John Healey, İngiltere'den temin edilecek 20 uçak için Türkiye'ye ilk teslimatın 2030 yılında gerçekleşmesinin beklendiğini söyledi.
Millî Savunma Bakanı Güler de yaptığı açıklamada İngiltere'den 20, Katar ve Umman'dan 12'şer uçak olma üzere toplam 44 Eurofighter temin edileceğini bildirdi. Güler, "Sayılar artabilir. Uçakların önümüzdeki yılın başında gelmesi bekleniyor" dedi. Ancak Millî Savunma Bakanlığı kaynakları Güler’in açıklamasında belirttiği uçak sayılarının henüz kesinleşmediğini ve görüşmelerin sürdüğünü ifade etti.
Reuters haber ajansı, Türkiye'nin Katar ve Umman'dan almayı planladığı Eurofighter jetlerinin ikinci el olduğunu bildirmişti.
Türkiye, İngiltere ile Eurofighter Typhoon savaş uçaklarının alımı için 2023'te görüşmelere başlamıştı. Eurofighter savaş uçakları Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya'dan oluşan bir konsorsiyum tarafından üretiliyor. Projeye Almanya ve İspanya Airbus, İngiltere BAE Systems ve İtalya Leonardo adlı savunma ve havacılık şirketleri ile katkı veriyor. Bu ülkelerden Almanya'nın Başbakanı Friedrich Merz'in ilk Türkiye ziyareti kapsamında Erdoğan ile görüşmesi 30 Ekim Perşembe günü gerçekleşecek.
"Birleşik Krallık için iyi bir gün"
Starmer, imza ile eş zamanlı olarak sosyal medya hesabından, arkasına Türkiye'ye getirdikleri uçakları alarak kısa bir video yayımladı.
"Bugün Türkiye ile Eurofighter'lar için büyük bir anlaşmaya imza atıyoruz. İngiltere için 8 milyar poundluk (10,7 milyar dolar) bir anlaşma" diyen Starmer, "Bugün Birleşik Krallık için iyi bir gün" sözleriyle ülkesi için sağlayacağı iş imkânlarını vurguladı.
İngiltere Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada da Türkiye'nin savaşı uçağı siparişi, son yılların "en büyük savaş uçağı ihracatı anlaşması" olarak nitelendirildi.
İngiliz hükümetinin yazılı açıklamasında anlaşmanın Birleşik Krallık genelinde Edinburgh, Warton, Salmesbury ve Bristol'daki üretim hatlarıyla toplam 20 bin kişilik iş gücünün sürdürülebilirliğini sağlayacağı belirtildi.
Diğer başlıklar neler oldu?
Bu arada görüşmelerde ikili ilişkilerin yanı sıra bölgesel meseleler de gündemdeydi.
Erdoğan İngiltere ile ticaret hacmini ilk etapta 30 milyar dolara, ardından da 40 milyar dolara çıkarma kararlılığında olduklarını söyleyerek, üçüncü ülkelerde ortak yatırımlar yapma imkânları üzerinde de durduklarını, enerji ve savunma sanayi alanında yeni ortaklıklar kurmayı hedeflediklerini kaydetti.
Erdoğan Gazze'deki son durumla ilgili ise şunları kaydetti:
"Gazze'deki ateşkesin korunması ve ihlallerin önlenmesi noktasında hepimize sorumluluklar düşüyor. Özellikle İsrail'deki hükümetin dizginlenmesi gerekiyor. (İngiltere'yi) Filistin Devleti'ni tanıma kararından ötürü tebrik ediyor, karara iki devletli çözüm yolunda cesur bir adım olarak bakıyoruz."
Starmer ise yeni ve güncellenmiş bir serbest ticaret anlaşması ile güvenlik ve terörizmle mücadelenin yanı sıra göç, enerji ve birçok farklı konuda ortak hareket edebileceklerini belirterek, Türkiye'ye ekonomik ve stratejik önemi giderek artan bir ülke olarak yaklaştıklarını söyledi.
Bu anlaşmayla Alman ortaklı savaş uçağı Eurofighter'lar yeniden gündeme geldi. Bu jetler hakkında bilmeniz gereken her şeyi beş soruda derledik:
Almanya'nın Eurofighter projesindeki rolü ne?
Eurofighter savaş uçakları Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya'nın dahil olduğu bir konsorsiyum tarafından üretiliyor. Projeye Almanya ve İspanya Airbus, İngiltere BAE Systems ve İtalya Leonardo adlı savunma ve havacılık şirketleri ile katkı veriyor.
Projenin resmi internet sitesinde yer alan bilgiye göre, İngiltere ve Almanya yüzde 33 ile eş oranda hisse sahibi. İtalya yüzde 21 ve İspanya ise yüzde 13 pay ile projede yer alıyor. İhracat kararları için dört ülkenin de onayı gerekiyor.
Öte yandan Eurofighter üretiminde yaklaşık 25 bin kişi ile en fazla istihdam Almanya'da yaratılıyor.
Türkiye'ye Eurofighter satışında son durum ne?
Türkiye'nin Savunma Bakanı Yaşar Güler, Ankara'nın 40 adet Eurofighter savaş uçağı almak istediğini ilk kez 2023 yılının Kasım ayında, Meclisteki bütçe komisyonu toplantısı sırasında açıklamıştı.
Ankara bu süreçte satış pazarlığını proje ortaklarından İngiltere ile yürütürken Almanya uzun süre Suriye'ye yönelik geçmişteki müdahaleler ve insan hakları endişeleriyle Türkiye'ye jet ihracatına engel oldu. Friedrich Merz hükümetinin iş başına gelmesinden sonra ise bu itirazdan vazgeçildi, Almanya jetlerin teslimatına yeşil ışık yaktı. Karar sürecinde özellikle CHP'li İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun tutukluluğu tartışılmış, İmamoğlu Alman hükümetine seslenerek, kendi tutukluluğunun satış önünde bir engel oluşturmamasını istemişti.
Almanya'nın karar sürecinde Berlin-Atina arasında da diplomasi trafiği yaşandı. Alman hükümeti Türkiye'ye uçak satışı konusunda Yunanistan'a bazı güvenceler verildiğini açıkladı, bu jetlerin "bir NATO veya Avrupa Birliği üyesi ülkeye karşı kullanılmasının düşünülemeyeceğini" ifade etti.
Berlin'in kararının ardından geçen Temmuz ayında Ankara ve Londra arasında Eurofighter satışına ilişkin mutabakat zaptı imzalandı. Yasal engeller aşılırken taraflar arasında üretim ve teslimat sürecine dair görüşmeler ise sürüyor.
Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul iki hafta önce gerçekleştirdiği Türkiye ziyaretinde, yıl bitmeden üretici şirketler ile Türk hükümeti arasında imzaların atılmasını beklediğini söylemişti.
Öte yandan satışın tahmini maliyetine ilişkin şu ana kadar resmi bir açıklama yapılmadı.
Türkiye neden Eurofighter almak istiyor?
Savunma uzmanlarına göre Türkiye'nin öncelikli motivasyonu yaşlanan hava filosunu gençleştirmek. Türk Hava Kuvvetleri operasyonlarında ABD üretimi F-16'lar ve F-4E Phantom'lara güveniyor. Ancak özellikle F-4E Phantom'lar oldukça yaşlı uçaklar ve günümüz muharebe gereksinimlerini karşılayabilecek kapasitede değiller.
Resmi bir veri olmamakla birlikte havacılık kaynakları 30 adet Phantom uçağın aktif olarak kullanıldığını belirtiyor. Eurofighter'ların envantere girmesiyle öncelikle bu uçakların emekli edilmesi planlanıyor. Eurofighter'ların ayrıca filodaki F-16'ların modernizasyonu konusundaki baskıya da azaltacağı, bunun modernizasyon projesinin daha sağlıklı ilerlemesine imkan sağlayacağı belirtiliyor.
Türkiye, F-35 kullanıcısı İsrail ve Fransız Rafale ile Amerikan F-35 uçakları sipariş eden Yunanistan karşısında hava gücü dengesini korumayı da amaçlıyor.
Ankara Eurofighter'ların yanı sıra ABD'ye 40 adet yeni F-16 uçağı da sipariş etmişti. Washington bu satışa onay verirken üretici şirket ve Ankara arasında üretim ve teslimat sürecine dair görüşmelerin sürdüğü biliniyor. ABD Türkiye'ye F-16 satışına onay verdiği gün Yunanistan'a da F-35 satacağını duyurmuştu. Türkiye Rusya'dan hava savunma füzesi S-400 aldığı için atıldığı F-35 programına dönebilmek için Washington'u ikna etmeye çabalıyor.
Hangi ülkeler Eurofighter kullanıyor?
Halihazırda dokuz ülkenin hava kuvvetleri bu jetleri aktif olarak kullanıyor. Bunların beşi Avrupa; İngiltere, Almanya, Avusturya, İtalya, İspanya, dördü ise Körfez; Umman, Katar, Suudi Arabistan, Kuveyt orduları.
Filosunda Eurofighter bulunan Katar'dan ikinci el uçak almak da Türk hükümetinin değerlendirdiği seçenekler arasında. Ankara'nın daha hızlı teslimat ve uygun fiyat beklentisiyle bu seçeneği gündeme aldığı haberleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçen haftaki Körfez turu sırasında gündeme gelmişti.
Üretici konsorsiyum bugüne kadar toplam 729 adet Eurofighter siparişi verildiğini açıkladı.
Açık kaynaklarda yer alan bilgiye göre Alman Hava Kuvvetleri (Luftwaffe) envanterinde 138 adet Eurofighter bulunuyor. Alman hükümeti geçtiğimiz günlerde 20 adet daha Eurofighter satın alacağını duyurmuştu.
Eurofighter'ların teknik özellikleri neler?
F-16'lar tek motorla uçarken Eurofighter çift motorlu bir jet. Bir mürettebatla uçan Eurofighter, her türlü hava koşulunda kullanılabilen çok amaçlı bir savaş uçağı. Hem yakın hava muharebesinde hem de uzun menzilli görevlerde kullanılabilen bu jet, uzun süre süpersonik hızda seyredebilme kapasitesine de sahip.
Öte yandan Eurofighter'ların maliyeti F-16'lardan daha yüksek, Amerikan üretimi uçak yedek parça açısından da Avrupalı rakibine kıyasla daha avantajlı konumda.
Almanya halihazırda Eurofighter'ların yerini alacak yeni nesil bir savaş uçağı geliştirmek için çalışmalara ise başlamış durumda. Berlin bu amaçla Fransız hükümeti ile ortaklık görüşmeleri yürütüyor.
İspanya'nın da katılımıyla üç ortaklı geliştirilen ve şu aşamada FCAS (Geleceğin Hava Muharebe Sistemi) olarak adlandırılan 100 milyar euroluk beşinci nesil savaş uçağı projesinde, fikri mülkiyet hakları ve üretimde hangi ülkenin ne kadar pay alacağına dair anlaşmazlıklar çözülebilmiş değil.
2040 yılından itibaren Fransız Rafale ile Almanya-İngiltere üretimi Eurofighter jetlerinin yerini alacak beşinci nesil uçakları Fransa'da Dassault, Almanya'da Airbus ve İspanya'da Indra şirketlerinin üretmesi bekleniyor. Ancak Berlin ve Paris arasında yaşanan anlaşmazlıklar projede gecikmeye neden oluyor, bu nedenle Almanya'nın Fransa'ya alternatif ortaklar aradığı da iddia ediliyor.
