Türkiye'de X, Instagram, TikTok, YouTube gibi sosyal ağlara ve WhatsApp dahil bazı mesajlaşma uygulamalarına erişimde sorunlar yaşanıyor.
CHP'nin İstanbul il yönetiminin görevden uzaklaştırılması ve yerine kayyum atanmasına ilişkin mahkeme kararına karşı toplanma çağrılarının ardından İstanbul Valiliği 7 Eylül Pazar gününden itibaren dört gün boyunca altı ilçede eylem ve etkinlikleri yasakladı.
Bundan bir süre sonra sosyal medya kullanıcıları Instagram ve WhatsApp gibi platformlara erişimde sorunlar yaşadıklarını bildirmeye başladı.
Sorun, dünyadaki internet kısıtlama ve engellemelerini eş zamanlı olarak denetleyen Netblocks tarafından da doğrulandı.
Netblocks, Türkiye'den çeşitli sosyal medya platformlarına erişimde kısıtlamalar tespit ettiklerini açıkladı.
İfade Özgürlüğü Derneği'nin "Engelli Web" girişimi de "bant genişliği daraltması" yapıldığını tespit ettiklerini duyurdu.
Engelli Web, gece yarısı yaptığı paylaşımda X, Instagram, YouTube, TikTok, Facebook ile birlikte mesajlaşma uygulamaları WhatsApp, Telegram ve Signal'in bu kesintilerden etkilendiğini açıkladı.
Türkiye'de yetkili kurum olan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'ndan (BTK) henüz bu konuda bir açıklama yapılmadı.
Bant daraltma nedir, internete erişim sınırlaması nasıl getiriliyor?
İngilizcesi "bandwidth" olan bant genişliği ifadesi, internetle bağlantı halinde olan herhangi bir cihazın belirli zaman dilimi kapsamında alabileceği veri miktarını anlatmak için kullanılıyor.
Veri miktarının azaltılması belirli internet sitelerine erişimin yavaşlatıyor.
Kullanıcılar bu uygulamalara ya da internet sayfalarına girmeye çalıştıklarında ya çok yavaş ve zor yüklendiğini görüyor.
Türkiye'de Ekim 2022'de yürürlüğe giren "dezenformasyon yasası" ile internet trafiği bant genişliğinin daraltılması kararı verilmesi mümkün hale gelmişti.
Bu yasa ile sosyal medya platformlarına erişim kısıtlaması getirilebiliyor.
Hukukçular, bunun ardından BBC Türkçe'ya yaptıkları değerlendirmede BTK'nın uygulamasının hukuki dayanağı olmadığına vurgu yapmışlardı.
Türkiye'de 7 Eylül gecesinden itibaren Instagram, X (Twitter), YouTube, Facebook, TikTok gibi platformlarda kullanıcılar sayfa akışlarının yenilenmemesi, içerik görüntülenememesi veya mesajlaşma gibi işlevlerde kesintiler rapor ediyor. Bunun Polis barikatlarıyla çevrelenen CHP İstabul İl Başkanlığı önünde yaşananlar karşısında sosyal medya platformları üzerinden toplanma ve sokak eylemleri düzenlenmesi yönünde "provakatif paylaşım" yapıldığı gerekçe gösterilerek internete erişimin engellenmesinden kaynaklandığı belirlendi.
KÜRESEL BİR SORUN DEĞİL
Bununla birlikte, küresel çaplı bir sistem çöküşü veya Meta kaynaklı bir kesinti tespit edilmedi. Örneğin, "DownForEveryoneOrJustMe" platformu Instagram için şu anda herhangi bir yaygın kesinti gözlemediğini bildirdi.
En son tespit edilen büyük sorun, 7 Eylül’de yaklaşık bir saat süren ve lokal kullanıcı raporlarına dayanan bir kesinti olarak belirtiliyor.
Ne oldu?
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İstanbulluları saat 23:00'te, yönetimi görevden alınan İstanbul İl Başkanlığı binasına çağırdı. Çağrının ardından Valilik, İstanbul'un 6 ilçesinde 10 Eylül tarihine kadar basın açıklaması, miting, yürüyüş ve etkinlikleri yasakladı. Çağrı sonrası İl Başkanlığı çevik kuvvet polisleri tarafından çevrelendi, polis binaya giden yolları kapattı. Yer yer polis ve vatandaşlar arasında arbedeler yaşandı. Mahkemeye kararıyla görevden alınan CHP İstabul İl Başkanı Özgür Çelik, başkanlık makamından fotoğraf paylaşarak, "Halkımızın evini koruyacağız" dedi.
CHP Genel başkanı Özgür Özel ise, "Bütün CHP’lileri İstanbul’daki baba ocağına, Atatürk’ün evine sahip çıkmaya davet ediyorum. Baba evimizi polis kuşatması altına alanlara, yazıklar olsun. Şunu bilsinler ki CHP’yi savunmak Cumhuriyeti savunmaktır" diyerek çağrı yaptı. Mahkemenin İstanbul İl yönetimine kayyım olarak atadığı Gürsel Tekin'e de seslenenn Özel, "AK Parti yargısı eliyle oraya oturtulmaya çalışanlara sesleniyorum; tarihi bir yanılgı içindesiniz. Bu hatadan dönün. Mustafa Kemal'in partisinin üyelerine yakışan şekilde davranın. Son uyarımdır" dedi.
İstanbul Valisi Davut Gül, "Vatandaşlarımızı yasa dışı toplantı ve gösterilere davet etmek veya bu yönde çağrı yapmak yasal olarak suç teşkil etmektedir. Bu tür girişimlerin toplumsal huzura zarar vereceği açıktır" diyerek çağrılara tepki gösterdi. Polisle yer yer arbede yaşanmasının ardından il binasında bulunan CHP'li kadınlar oturma eylemi başlattı. Çevre binalarda oturan vatandaşlar da tencere tavalara vurarak protesto etti.
VPN nedir?
VPN, İngilizce'de "virtual private network" yani sanal özel ağ anlamına geliyor.
Normal şartlarda kullandığımız cihazlar, internet servis sağlayıcımız aracılığıyla doğrudan internete bağlanırken VPN, cihazımız ile bir başka bilgisayar arasında güvenli bağlantı kurarak özel bir ağ oluşturuyor.
Böylece bir başka cihazın internet bağlantısını kullanarak internete erişmiş oluyoruz.
Bu sayede de kimliğimiz ve internet aktivitemiz gizli kalabiliyor.
VPN'ler masaüstü bilgisayarlarda, laptoplarda, tablet ve telefonlarda, genellikle kurumsal çalışma ortamlarında çalışanların ofis dışındayken ve uzaktan çalışırken özel işletim sistemlerine güvenli bir şekilde erişebilmesi için kullanılır.
Ancak VPN'ler aynı zamanda kullanıcıların çevrimiçi aktivitelerini başka ülkelerdeki bilgisayarlara yönlendirerek devletlerin internet erişimine uyguladığı sansür ve kısıtlamaları aşmak için de etkili olabiliyor.
Diğer taraftan bazı VPN sunucuları, kullanıcılarının bilgilerini kaydettiği için tam gizlilik sağlayamayabiliyor.
