Türkiye'nin 1980'lı yılların başından bu yana en büyük sorunlarından olan terör örgütü PKK'nın kendini tasfiye etmesi ve silah bırakmasını içeren süreç, sadece Türkiye'de değil başta Irak olmak üzere örgütün varlık gösterdiği bölge ülkelerinde de yakından izleniyor.
Irak, özellikle 1990'ların başından bu yana PKK'nın ana karargahı ve eğitim merkezlerinin konuşlandığı ülke.
Bağdat yönetimi, fesih ve silah bırakma sürecinde Ankara ile yakın işbirliği yapıyor ve önemli bir rol oynuyor.
Süreç Irak topraklarında gerçekleşecek ve silah bırakan PKK'lılar bir süre daha bu ülkede barınmaya devam edecek.
Bu nedenle Irak yönetimi sürecin her aşamasında devrede olacak.
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın da, silah bırakma konusunda ilk adımın atılmasından sadece günler önce Bağdat ve Erbil'i ziyaret etmiş, merkezi hükümet ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) yetkilileriyle görüşmüştü.
Ankara-Bağdat-Erbil arasında yakın koordinasyon
Ankara'daki güvenlik kaynaklarının Türk basınına yaptığı bilgilendirmelerde en çok öne çıkardıkları unsurlardan biri, PKK'nın silah bırakmasına ilişkin sürecin Ankara-Bağdat-Erbil koordinasyonunda sürdürüldüğü bilgisi.
Federal bir ülke olan Irak'ta merkezi yönetim başkent Bağdat'tan, KBY ise Erbil'den yönetiliyor. Ankara, Bağdat ve Erbil arasındaki hassas dengeyi koruyarak bir yandan merkezi yönetimle devletler arası ilişkileri yönetiyor diğer yandan da KBY'yle de birçok alanda işbirliği olanaklarını güçlendirmeye devam ediyor.
Türkiye'nin Irak ile PKK konusunda yaptığı işbirliğinin temel olarak iki önemli süreci kapsadığı biliniyor: Silahların bırakılması ve silah bırakan PKK'lıların Irak'ta kalmaya devam etmeleri.
MİT Başkanı Kalın'ın Erbil ve Bağdat'taki temaslarında, bu konuda taraflar arasında yapılan görüşmelerin gözden geçirildiği ve oluşan mekanizmalar üzerinde değerlendirmeler yapıldığı kaydediliyor.
Güvenlik kaynaklarının Kalın'ın ziyaretlerine ilişkin yaptığı açıklamalarda, Bağdat ve Erbil yönetimlerinin Türkiye'nin sürdürdüğü sürece "tam destek" verdikleri bilgisi yer aldı.
Silah bırakmanın 11 Temmuz'da başlaması bekleniyor
DEM Parti yetkilileri ve diğer kaynaklarca yapılan açıklamalar, bir grup PKK'lının 11 Temmuz'da Süleymaniye civarında düzenlenecek bir törenle silahlarını bırakacakları ve sonbahara kadar tamamlanması öngörülen silah bırakma sürecini başlatmış olacaklarına işaret ediyor.
Güvenlik kaynaklarının yaptığı bilgilendirmelerde, silah bırakma sürecinin Türkiye ve Irak makamlarının koordinasyonunda ve gözetiminde gerçekleşeceği bilgisi yer alıyor.
Teslim alınan silahların kayıt altına alındıktan sonra yakılarak ya da gömülerek imha edilecekleri belirtiliyor.
Ancak bu işlemin Irak'ta mı yoksa Türkiye'de mi gerçekleşeceği açıklanmadı.
Türkiye ve Irak'ın işbirliği yapacağı daha uzun erimli konu ise silahlarını bırakan ancak hemen Türkiye'ye dönmesi mümkün olmayan PKK'lıların Irak topraklarında bir süre daha kalması olacak.
Türkiye basınına yansıyan haberlere göre, Irak'ta halen yaklaşık 2 bin 200 PKK'lı bulunuyor.
PKK'nın üst düzey mevcut yöneticilerinin Türkiye'ye dönmesi olasılığının bulunmadığı kaydediliyor.
Türkiye'de yapılacak mevzuat değişikliğine göre bir kısım PKK'lının ileride Türkiye'ye dönebileceği yapılan değerlendirmeler arasında.
Bu süreçler kesinleşene dek PKK'lıların Irak'ta kalacakları süre içerisinde faaliyetlerinin denetlenmesi, Ankara ve Bağdat arasında istihbarat alanında işbirliğinin süreceğini gösteriyor.
Güvenlik kaynaklarının bilgilendirmelerinde, silah bırakan PKK'lıların örgütle ilgili faaliyetlere katılmamaları ve açıklama yapmamaları konusunda mutabakat olduğu bilgisi de kamuoyuna iletildi.
Güvenlik alanında iş birliği son iki yılda arttı
Türkiye ve Irak arasında son iki yılda gelişen güvenlik işbirliğinin PKK'nın silah bırakma sürecinde önemli etkisi olduğu da Ankara'da yapılan değerlendirmeler arasında.
Ankara'nın özellikle 2019'da başlattığı Pençe-Kilit Operasyonlarıyla askeri alanda aldığı sonuçlara paralel olarak Irak ve KBY'nin PKK'ya uygulamaya başladığı siyasi baskının da silah bırakma kararına doğrudan etkisi olduğu öngörülüyor.
Türkiye ve Irak, Aralık 2023'ten itibaren "terörle mücadele" başta olmak üzere güvenlik konusunda önemli anlaşma ve protokollere imza attı.
Irak, Mart 2024'te PKK'yı ilk defa "yasaklı örgüt" olarak ilan etti.
Türkiye ve Irak, Ağustos 2024'te "Askeri, Güvenlik İşbirliği ve Terörle Mücadeleye Dair Mutabakat Zaptı"nı imzaladı ve işbirliğini bir üst seviyeye taşıdı.
Bu anlaşma kapsamında iki ülke Bağdat'ta ortak güvenlik koordinasyon merkezi kurma ve Başika'da Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullandığı askeri üssü Irak komutasında ortak eğitim merkezine dönüştürme kararı aldı.
Kalkınma Yolu Projesi de etkili
İki ülke arasındaki ilişkiler özellikle Irak'ta Muhammed Şiya es-Sudani'nin 2022'de başbakan olarak göreve başlamasının ardından gelişti.
Ekonomiyi düzeltme ve Irak halkının yaşam koşullarını düzeltme vaatleriyle iktidara gelen es-Sudani, başta Kalkınma Yolu Projesi olmak üzere birçok alanda Türkiye ile yakın ilişki kurma politikasını benimsedi.
Güvenlik alanında sağlanacak istikrarın bu süreçlerde önemli rol oynayacağı düşüncesi Bağdat'ın yaklaşımında önemli etkili oldu.
Bağlantısallığın ve tedarik yollarının giderek önem kazandığı süreçte Irak'ı Türkiye ve Körfez üzerinden Batı ve Doğu pazarlarına bağlayacak olan Kalkınma Yolu Projesi, Bağdat açısından geleceğe yönelik en önemli yatırım olarak değerlendiriliyor.
Türkiye ve Irak'ın yanı sıra Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin yatırımcı olduğu yaklaşık 1200 kilometrelik proje, Basra Körfezi'ndeki Büyük Fav Limanı ile Türkiye'nin güney sınırı arasında bir tren yolu hattı kurulmasını içeriyor.
Bu hattın daha sonra farklı bağlantılarla çeşitlendirilmesi de planlanıyor.
