Carrie Davies / Stuart Lau / Ethirajan Anbarasan
BBC World / BBC Türkçe
Afganistan'daki Taliban hükümeti, birçok dağlık bölgede Pakistan birliklerine saldırdıklarını açıkladı.
Bir Taliban sözcüsü, "misilleme eylemi" olarak adlandırdığı olayda 58 Pakistan askeri personelinin öldürüldüğünü söyledi. Pakistan'ın Perşembe günü Afgan hava sahasını ihlal ettiğini ve bir pazar yerini bombaladığını iddia etti.
Pakistan bu açıklamaya itiraz ederek silahlı kuvvetlerinden 58 değil 23 kişinin öldüğünü duyurdu ve "200 Taliban ve bağlantılı teröristin etkisiz hale getirildiğini" aktardı.
Pakistan İçişleri Bakanı Muhsin Nakvi, Afgan saldırılarının "sebepsiz" olduğunu ve sivillere ateş açıldığını söyledi. Nakvi, ordunun Afganistan'dan gelecek her saldırıya yanı vereceği uyarısında bulundu.
İslamabad, Kabil'i kendi topraklarında Pakistan'ı hedef alan teröristleri barındırmakla suçlarken Taliban hükümeti bu iddiayı reddetti.
BBC'nin edindiği bilgilere göre Kunar-Kurram bölgesinde hem Afgan hem de Pakistan taraflarının hafif silahlar ve toplar kullandı.
12 Ekim'de bir basın toplantısı düzenleyen Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid, 58 Pakistan askerinin ölümüne ek olarak yaklaşık 30 kişinin de yaralandığını söyledi.
Dokuz Taliban savaşçısının öldüğünü ve 16 ila 18 kişinin yaralandığını da sözlerine ekledi.
Pakistan Silahlı Kuvvetleri 29 askerinin yaralandığını açıklarken, Taliban ve "bağlantılı" savaşçılardan yüzlercesini yaraladıklarını da duyurdu.
Taliban hükümetinin dışişleri bakanı, Hindistan'ın Yeni Delhi kentinde düzenlediği basın toplantısında "Pakistan halkı ve yönetimiyle hiçbir sorunumuz yok" dedi ve ekledi:
"Pakistan'da durumu bozmaya çalışan bazı gruplar var. Afganistan'ın topraklarını ve sınırlarını güvende tutma hakkı vardır ve bu nedenle ihlale misillemede bulunmuştur."
Pakistan İçişleri Bakanı Taliban'ın saldırılarını "şiddetle kınadığını" söyledi:
"Afgan güçlerinin sivil halka ateş açması uluslararası yasaların açık bir ihlalidir.
"Afganistan bir ateş ve kan oyunu oynuyor."
Pakistan ve Afganistan arasındaki iki ana geçit olan kuzeydeki Torkham ve güneydeki Chaman geçitlerinin kapatılması, mal taşıyan yüzlerce kamyonun her iki tarafta da mahsur kalmasına neden oldu.
Pakistanlı bir askeri sözcü, Pakistanlıların can ve mal güvenliğini korumak için gerekli tedbirleri alacaklarını söyledi.
Pakistan ordusu resmi bir açıklama yapmadı ancak BBC'ye konuşan bir güvenlik kaynağı Angoor Adda, Bajaur, Kurram, Dir, Chitral ve Baramcha da dahil olmak üzere Pakistan-Afganistan sınırı boyunca çeşitli yerlerde ateş açıldığını söyledi.
Kurram bölgesindeki bir polis yetkilisi BBC'ye yaptığı açıklamada Afgan tarafından yerel saatle 22:00 (TSİ 19:00) civarında ağır silahlarla ateş açıldığını söyledi.
Sınır boyunca birçok yerden yoğun silah sesleri geldiğine dair haberler aldıklarını söyledi.
Geçen hafta Afganistan'daki Taliban hükümeti Pakistan'ı, "egemenlik alanını" ihlal etmekle suçlarken 9 Ekim'de geç saatlerde Kabil'de iki patlama sesi duyuldu.
Taliban Savunma Bakanlığı 10 Ekim'de yaptığı açıklamada, Pakistan'ın Afganistan'ın güneydoğusundaki sınır vilayeti Paktika'da bir sivil pazarı bombaladığını söyledi.
Bölge halkı BBC'nin Afganistan servisine çok sayıda dükkanın tahrip edildiğini söyledi.
Pakistanlı üst düzey bir general, Afganistan'ın "Pakistan'a karşı terörizm için bir operasyon üssü" olarak kullanıldığını iddia etti.
Pakistan uzun süredir Afgan Talibanı'nı, TTP olarak bilinen Pakistan Talibanı'nın kendi topraklarında faaliyet göstermesine ve katı İslami bir yönetim sistemini uygulamak amacıyla İslamabad hükümetine karşı savaşmasına izin vermekle suçluyor.
Afgan Taliban hükümeti ise bunu reddediyor.
Son gerginlik, Taliban'ın Dışişleri Bakanı Emir Han Muttaki'nin Taliban'ın iktidara gelmesinden sonra Hindistan'a yaptığı ilk ve tarihi ziyarete denk geldi.
Diplomatik bir yumuşama olarak Yeni Delhi, Kabil'de dört yıl önce kapatılan büyükelçiliğini yeniden açacağını söyledi.
Nakvi "Afganistan'a da Hindistan gibi uygun bir cevap verilecektir, böylece Pakistan'a kötü niyetli bir gözle bakmaya cesaret edemeyecektir" uyarısında bulundu.
Pakistan bu yıl Hindistan'la da bir çatışma yaşamıştı.
Geçen ay Pakistan ile karşılıklı savunma anlaşması imzalayan Suudi Arabistan yaptığı açıklamada, İslamabad ve Kabil arasında gerilimin tırmanmaması ve itidal çağrısında bulundu.
Katar da Pakistan-Afganistan sınırında yaşanan gerginlikten duyduğu endişeyi nedeniyle her iki tarafa da "diyalog, diplomasi ve itidale öncelik vermeleri" çağrısında bulundu.
5 soruda Afganistan-Pakistan çatışması
Pakistan ile Afganistan arasında son haftalarda tırmanan gerginlik, hafta sonu silahlı çatışmaya dönüştü.
Cumartesi gecesi Afgan Taliban güçleri, Pakistan askeri karakollarına saldırı düzenledi. Çatışmalar, kısa süre önce Pakistan’ın başkent Kabil’e gerçekleştirdiği hava saldırısının ardından çıktı.
Afganistan Savunma Bakanlığı, saldırının “Pakistan’ın Afgan hava sahasını ihlaline karşı misilleme” olduğunu açıkladı. Bakanlık sözcüsü Enayatullah Khovarazmi, Taliban güçlerinin “başarılı operasyonlar yürüttüğünü” ve saldırının gece yarısı sona erdiğini söyledi.
Pakistan ordusu ise sınırın çeşitli noktalarında Taliban’dan gelen ateşe “ağır topçu ve tanklarla” karşılık verdiklerini belirtti. Pakistanlı yetkililer, “Afgan Taliban’ın ülkemiz sınırlarında hiçbir saldırısına müsamaha gösterilmeyecektir,” açıklamasında bulundu.
Çatışmalar nerede yoğunlaşıyor?
Taliban hükümet sözcüsü Zabihullah Mücahid, sınır hattında yaşanan çatışmalarda 58 Pakistan askerinin, Taliban tarafından da 9 askerin hayatını kaybettiğini açıkladı. Ancak Pakistan bu iddiayı doğrulamadı.
Yerel kaynaklara göre çatışmalar, Helmand, Kandahar ve Nangarhar gibi güney ve doğu bölgelerinde yoğunlaştı.
Torkham ve Chaman sınır kapıları güvenlik gerekçesiyle kapatıldı; bölgeye takviye birlikler gönderildi.
Pakistan'ın suçlamaları neler?
Guardian'a göre, Pakistan hükümeti, Afgan yönetimini, Pakistan Talibanı (TTP) militanlarını barındırmakla suçluyor.
2021’de Taliban’ın Afganistan’da iktidarı yeniden ele geçirmesinden bu yana, TTP saldırılarında yüzlerce Pakistan askeri ve polisinin hayatını kaybettiği bildiriliyor.
Pakistan Savunma Bakanı Khawaja Muhammed Asif geçen hafta parlamentoda yaptığı konuşmada, “Afgan yönetimini TTP’ye desteğini sonlandırması için defalarca uyardık. Artık sabrımız tükendi,” demişti.
Birleşmiş Milletler'in bu yılki raporunda, TTP'nin "fiili yetkililerden önemli lojistik ve operasyonel destek aldığı" belirtilmişti. Bu ifade Taliban hükümetine atıf olarak görülmüştü.
Çatışmaların temelinde toprak sorunu mu var?
Uzmanlara göre, yaşanan çatışmaların temelinde 2 bin 600 kilometrelik Durand Hattı sınırının statüsü yatıyor.
1893’te Britanya Hindistanı ile Afganistan arasında çizilen hat, Pakistan’ın 1947’de bağımsızlığını kazanmasından bu yana fiili sınır olarak kabul edilse de, Afganistan bu sınırı resmen tanımıyor.
Washington merkezli Güney Asya uzmanı Michael Kugelman, Guardian'a yaptığı açıklamada, “Afganistan’ın sınırı tanımaması, artan karşılıklı saldırılar ve dezenformasyonun yayılması, iki ülke arasındaki krizi daha da kırılgan hale getiriyor,” değerlendirmesinde bulundu.
Militan faaliyetleri arttı mı?
ABD öncülüğündeki güçlerin 2021’de Afganistan’dan çekilmesiyle, Pakistan’ın kuzeybatısındaki Khyber Pakhtunkhwa bölgesinde militan saldırıları yeniden artışa geçti.
Pakistan ordusunun verilerine göre, sadece bu yılın ilk 9 ayında 300’den fazla asker ve polis TTP saldırılarında hayatını kaybetti.
Öte yandan, 9 Ekim'de Pakistan'a ait savaş uçaklarının Afganistan'ın Paktiya vilayetinin Margha bölgesine hava saldırısı düzenlediği öne sürülmüştü. Ardından Afganistan yönetimi, Margha ve başkent Kabil'de meydana gelen patlamalarla ilgili Pakistan'ı suçlamıştı. Pakistan ise hava saldırısı iddiasıyla ilgili herhangi bir açıklama yapmamıştı.
Uzmanlar, mevcut krizin kısa vadede yatışabileceğini ancak kök nedenler çözülmediği sürece sınır hattında yeni çatışmaların kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.
Dünya ne tepki gösterdi?
İlk olarak Suudi Arabistan, İran ve Katar, iki ülkeye “itidal çağrısı” yaptı.
Dünya liderleri, bölgedeki tansiyonun artmasının, halihazırda kırılgan olan Afganistan-Pakistan ilişkilerini daha da zora sokabileceğinden endişe ediyor.
Reuters'a göre, Taliban yönetiminin dışişleri bakanının bu hafta Hindistan'ı ziyaret etmesi de gerilimi artırdı. Bu, örgütün 2021'de iktidara gelmesinden bu yana üst düzey bir Taliban yetkilisinin yaptığı ilk ziyaretti.
İslamabad ayrıca, TTP'nin Hindistan'ın desteğiyle Pakistan'a saldırdığı görüşünde. Yeni Delhi bu suçlamayı reddederken, Taliban da topraklarının başka ülkelere karşı kullanılmasına izin vermediklerini savunuyor.
