Yemek yapmak için mutfağa girdiniz ve kalan tek patatesin üstünde filizlerin oluştuğunu gördünüz. Bu patatesi yemeğinizde kullanır mısınız, çöpe mi atarsınız?
Bu ikilemi yaşayanlar arasında görüş birliği olduğunu söylemek zor. Aslında patates, soğan, sarımsak söz konusu olduğunda bu sorunun tek bir yanıtı da yok.
Patates filizlendiğinde ne olur?
Filizlenme, patatesinizin yeni bir bitki haline geleceğinin doğal bir işaretidir. Bu sürede patates yüksek oranda glikoalkaloid üretmeye başlar. Bunlar bitkinin kendisini mantar ve böceklere karşı savunduğu doğal toksinlerdir.
Bu glikoalkaloidlerden birisi de solanindir. Patates, domates, patlıcan ve biberlerde bulunur.
Bu sebzelerin saklanma şekli, içerdikleri solanin yoğunluğunu etkileyebilir.
Filizlenen sebzeler yenir mi?
Lincoln Üniversitesi'nden Dr. Chris Bishop, "Filizlenen patatesteki asıl tehlike glikoalkaloidlerdir. Bu, sebzeye çok acı bir tat verir ve yendikten sonra kusmaya neden olur" diyor.
Daha ciddi bir tehlikenin ortaya çıkmasını ise pek muhtemel görmüyor.
Bu tehlikeyi fark etmenin en iyi yolu, patatesin renginin yeşile dönmesi. Yeşil renge sahip patatesin yenmemesi tavsiye ediliyor.
Eğer renk büyük oranda normalse, filizlerin kökleriyle birlikte çıkarılıp atılması halinde sebzenin yenebileceği de belirtiliyor.
Patatesin rengi yeşile dönmemişse filizlerin kökleriyle birlikte çıkarılıp atılması halinde yenebilir
İngiltere'nin Gıda Standartları Ajansı'na (FSA) göre filizlenmiş patatesler "filizleri çıkardıktan sonra hala sertse ve çürüme yoksa güvenle tüketilebilir".
"Ancak patates 'yeşilimsi bir renk' aldıysa çöpe atılmalı, bu yeşil bölgeler toksinlerin varlığına işaret eder.
"Filizlenmiş patatesler genelde sertlerse, aşırı buruşmuş ya da pörsümüş değilse ve filizler küçükse güvenle tüketilebilir. Ancak bir patates çok yumuşadıysa, buruştuysa ya da pörsümüşse besin değerini ve lezzetini kaybetmiştir."
Filizlenen patateslerde yüksek miktarda toksin yer alıyor olabilir.
Zehirlenme riski
Bazı uzmanlar zehirlenme ihtimali konusunda ciddi uyarılarda bulunuyor.
İngiltere'deki East Anglia Üniversitesi'nden Bitki Bilimleri Profesörü Cathie Martin, "yeşil filizlenmiş patatesleri yememelisiniz" diyor ve ekliyor:
"Çünkü ışığa maruz kalmaları Solanin adlı steroidal glikoalkaloidlerin üretimini hızlandırıyor ve bu madde insanlar ve özellikle kedi ve köpekler için zehirli.
"Yeşermemiş patateslerin solanin oranları daha düşük, ancak solanin zehirlenmesi riskine karşı çiğ patates asla yenmemeli."
Solanin zehirlenmesi vakaları oldukça ender.
İngiltere'de 1970'lerin sonunda yeşil patates yiyen 78 çocuk bu sebeple hastaneye kaldırıldı.
Ancak ufak miktarlarda tüketilmesi durumunda olumsuz etkilerinin görülme ihtimali oldukça düşük.
Hafif solanin zehirlenmesi belirtileri arasında ishal, kusma ve ağır karın ağrısı var.
Daha ciddi vakalarda baş dönmesi, kafa karışıklığı, fiziksel zayıflık, görüşte bozulma, bilinç kaybı ve ölüm dahi görülebiliyor.
Semptomların ortaya çıkması zehirli patatesin yenmesinden itibaren dakikalar ya da günler sürebiliyor.
Filizlenmiş patates için tavsiyeler
- Filizler küçükse pişirmeden önce kesin.
- Filizler uzun ve patatesin yüzeyi yumuşaksa çöpe atın.
- Her zaman yeşil kısımları kesin. Bu noktalarda yoğunlukla zehirli maddeler bulunuyor.
- Patateste görünür çürüme ya da küf varsa çöpe atın.
- Eğer filizlenmiş patatesi ekecekseniz hasar vermemeye dikkat edin. Filizlerin kırılması, insanlarda olduğu gibi patateste yaralanmaya yol açabilir. Bu da sebzenin zehirlenmesine yol açabilir.
Patates ve soğan ayrı muhafaza edilmeli çünkü ikisi de filizlenmeyi hızlandıran gaz ve sıvı salınımı yapıyor.
Hamileyseniz, bağışıklık sistemi hastalığınız varsa ya da küçük çocukları besliyorsanız risk almamak her zaman daha iyidir.
Patatesler nasıl saklanmalı?
İsrafı azaltmak ve patatesleri daha uzun süre taze tutmak için şu adımlar atılabilir:
- 3-10 derece arasında bir dolap ya da kiler gibi serin, kuru ve karanlık bir yerde saklayın.
- Patatesleri depolarken yıkamayın, nem küfe yol açar.
- Patatesleri soğanlardan uzak tutun, iki sebze de filizlenmeyi hızlandıran nem ve gaz salınımı yapabilir.
Filizlenen soğan ve sarımsakları ne yapmalı?
Filiz veren soğan ve sarımsaklar için farklı bir durum söz konusu.
Prof. Martin, "Patateslerin aksine filizlenmiş soğan ve sarımsakları yemekte sakınca yok çünkü aynı zehirlenme riskini taşımıyorlar" diyor ve sözlerine şöyle devam ediyor:
"Filizleri içlerindeki besinlerden büyüyor. Ancak tatları acılaşabilir ve daha yumuşak bir dokuya sahip olabilirler."
Uzmanlar soğan ve sarımsağın da serin ortamda saklanmasını öneriyor. Hava almaları için kapalı plastik poşetler yerine kafes ya da kağıt poşetler kullanılabilir.
Patateste olduğu gibi herhangi bir küf, yumuşama ya da kötü koku ibaresi gösteren soğan ve sarımsaklar çöpe atılmalıdır.
