Finlandiya'nın başkenti Helsinki bir yıl boyunca trafik kazalarında can kaybı yaşamadı. Bu başarıya veriye dayalı şehir planlaması sayesinde ulaştı. Nasıl mı? Yanıtı, Alman kamu yayıncılığı kuruluşu Deutsche Welle'nin Helsinki'den bildiren muhabiri Kendrick Heinz'ın haberinde.
Alıntılayarak aktarıyoruz:
Finlandiya'nın başkenti Helsinki'de geçen yıl trafik kazalarında hayatını kaybeden olmadı.
Norveç'in başkenti Oslo gibi bazı kentler 2019 yılında bunu başarmıştı ancak Helsinki yaklaşık 690 bin nüfusuyla bu başarıyı yakalayan en büyük şehirlerden biri oldu. Kentte trafik kazası nedeniyle can kaybı en son Temmuz 2024'te meydana geldi.
Finlandiya başkentinde trafik kazalarında hayatını kaybedenlerin sayısı, hem mutlak hem de kişi başına düşen sayılar açısından diğer Avrupa başkentlerine kıyasla büyük ölçüde düşük. Kentte Temmuz 2024'e kadar trafik kazalarında meydana gelen ortalama can kaybı dörttü. Helsinki'nin nüfusu dikkate alındığında bu, 100 bin kişide 0,59 demek. Karşılaştırmak gerekirse Berlin'de bu rakam 1,45, Londra'da 110, Oslo'da ise 0,56.
Helsinki Belediyesi Trafik Planlamacısı ve mühendisi Roni Utriainen'e göre, bu başarıya birkaç tedbir katkıda bulundu. Listenin başında hız sınırlarının saatte 30 kilometreye düşürülmesi yer alıyor.
Utriainen, saatte 30 kilometre hız sınırının Helsinki'nin her yerinde uygulanmadığını, ancak şehirdeki sokakların yarısından fazlasında bu limitin bulunduğunu kaydediyor. Helsinki'nin ayrıca çocukları okula giderken korumak amacıyla bu yazın başından itibaren okul çevresindeki yollarda da hız sınırını saatte 30 kilometreye düşürdüğünü belirtiyor.
DW'ye konuşan Utriainen, "Hız limitinin düşürülmesinin en önemli önlemlerden biri olduğunu düşünüyorum. Ancak sadece hız limitlerini düşürmek de yeterli değil" diye konuşuyor.
Helsinki'nin trafik kazalarında can kaybını önlemedeki başarısını borçlu olduğu uygulamalardan birini de hız limitinin pek çok bölgede düşürülmesi oluşturdu… Fotoğraf: Julian Stratenschulte/dpa/picture alliance
Helsinki'nin hedefi: 2050 yılına kadar hiç can kaybı yaşanmaması
Helsinki'nin geçen yılki başarısı, Avrupa Birliği'nin (AB) 2050 yılına kadar trafik kazalarında can kaybını mümkün olduğunca engellemeyi amaçlayan "Sıfır Vizyon" programıyla da uyumlu.
Helsinki Belediye idaresi, bu hedefe ulaşmak için kent sokaklarını daha güvenli bir yapıya kavuşturmak hedefiyle bir Trafik Güvenliği Geliştirme Programı başlattı.
Helsinki Belediyesi, çocuk, yaya ve bisikletli güvenliği için en önemli güzergâhları saptamak ve kentin altyapısını buna göre yeniden inşa etmeyi hedefliyor. Bu, bisiklet yollarının ve sokak aydınlatmalarının yeniden yapılandırılmasını, yönetmeliklerin iyileştirilmesini ve diğer şehirler ve kurumlarla bağlantılı bir ağ kurmayı da kapsıyor.
Trafik Mühendisi Utriainen'e göre, yollardaki otomobil sayısını azaltmak, toplu taşıma araçlarının kullanımını artırmak bunda önemli bir öncelik olmalı.
Kazaları önlemede veri kullanımı
Peki Helsinki trafikte can kaybını engellemede başarı sağlarken başka neler yaptı?
Öncelikle trafik kazalarına ve araçların yaptığı hıza dair detaylı bilgiler topladı. Ayrıca tehlikeli güzergâhlar ile kazalarda öne çıkan boyutlara dair verileri toplayıp inceledi. Buna ek olarak, vatandaşların trafik kazaları konusundaki tecrübe ve görüşlerini dikkate aldı. Bu amaçla kaza ve sürüş hızı verileri ile vatandaştan gelen geri bildirimleri topladı.
Bu, Helsinki'nin planlamacılarının şehir trafiğinin nasıl işlediğini ve nerede değişiklikler yapılması gerektiğini anlamalarına yardımcı oldu. Ayrıca caddeler ve yaya geçitleri, bisiklet yolları ve toplu taşıma planlamasında da oldukça işe yaradı.
Trafik kazası yapmış bir aracın çatlamış camı ve kenarına düşmüş koruyucu melek figürü görülüyor… Fotoğraf: Robert Schlesinger/picture-alliance
Berlin merkezli PTV Transport Consult danışmanlık şirketinin uzmanlarından, trafik planlamacısı ve mühendisi olan Hagen Schüller, modern trafik planlaması yapılırken birçok veriyi dikkate almanın önemli olduğunu, ancak bunun hiç de kolay olmadığını vurguluyor.
Schüller, DW'ye verdiği demeçte "Birçok faktörü dikkate almanız gerekiyor. Bu da yol güvenliğini çok karmaşık hale getiriyor" diyor. Uzman, çoğu büyük kentte, tüm şehir trafiğinin sensörler, kameralar ve dedektörler aracılığıyla izlendiği trafik kontrol merkezleri bulunduğunun altını çiziyor ve ekliyor:
"Fakat kötü hava koşulları gibi her faktörü kontrol edemezsiniz, ancak bir tehlikeyi ortadan kaldırdığınızda en azından bir tampon hareket alanı kazanmış olur ve kazanın yaşanmasını azaltmaya çalışabilirsiniz."
Uzmanlara göre, trafik kontrolü bu çabaların başarısını kontrol etmek ve geliştirmek için önemli. Belediye ve polis arasındaki koordinasyon, Helsinki'nin öngördüğü trafik kurallarını uygulamasını ve kentte araçların yaptığı hızı kontrol edebilmesini sağladı. Utriainen, bu koordinasyonun Helsinki'de nasıl bir rol oynadığını, yetki alanlarını açıklayarak aktarıyor:
"Finlandiya'da hız uygulamasından polis sorumlu, ancak polislerin görev yaptığı sabit kontrol noktalarının inşası belediyenin sorumluluk alanında."
Helsinki çevresinde, sürat sınırının saatte 40 kilometre ve üzeri olduğu yollarda 60 adet radar ve hız ölçme kamerası olan sabit kontrol noktası mevcut. Utriainen, söz konusu sabit kontrol noktalarının özellikle aşırı hız yapma eğilimini azalttığını gözlemlediklerini aktarıyor.
Uzmanlar, trafik yönetiminde gelecekte otonom araçların ve yapay zekanın belirleyici olacağı görüşünde… Fotoğraf: Kento Kawaharazuka/JSK Robotics Laboratory
Trafik kontrolü yapay zeka ile mi olacak?
Berlinli uzman Schüller, trafik yönetiminin gelecekte otomatik ve yapay zeka odaklı olabileceği görüşünde. Hâlen geliştirilme aşamasında olan trafik planlamasına yönelik otomasyonun, kendi kendine giden araçlarla birlikte yaşanacağına inanıyor. Trafiğe çıkışları onaylandığı takdirde, bu araçların hız ve konum verilerini trafik kontrol merkezlerine gönderebileceğini, merkezlerin de bu veriler ışığında araçlara hız limitleri ve trafikteki aksaklıklar konusunda uyarılar yollayacağını söylüyor.
Schüller'e göre, yapay zeka trafik kameralarından gelen görüntüleri analiz ederek trafiği otomatik olarak kontrol etmek için kullanılabilecek.
Berlinli uzman, trafik kazalarında can kaybını durdurmayı amaçlayan "Sıfır Vizyonu" hedefinin de mümkün olduğuna inanıyor ve Helsinki'nin çabalarının orta ölçekteki kentler için bir model oluşturabileceğini de düşünüyor. Schüller, "Sıfır can kaybı hedefine ulaşan çoğu şehir görece küçüktü, hatta çok küçük. Helsinki'nin başarısı nedeniyle gördüğü dikkat bu sebepten haklı ve yerinde" diye de vurguluyor.
Diğer Avrupa kentlerinin başarması gerekeni ise trafikteki dönüşüm konusuna, ondan sorumlu olan yerel yönetimlerin desteğini kazanmak ve buna karşı olan direnişi kırmak olarak görüyor.
Almanya'da ise bisiklet yolları yapılması için araçların park alanlarının kaldırılmasının, hız limitlerinin düşürülmesinin veya araç trafiğine kapalı alanlar oluşturulmasının, kentlerin sürekli üzerinde tartıştığı günlük konulardan olduğunu hatırlatan uzman, oysa trafik konusunda pek çok uygulamanın önünü açacak bilginin ve teknolojinin mevcut olduğunu vurgulayarak, can kaybının önlenmesindeki mevcut potansiyele dikkat çekiyor.
